Katekeze 24 – Harohan iha moris loroloron

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 10 Fevereiru 2021

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

Iha katekeze presedente ita haree oinsá orasaun sarani nia tau “ánkora” [fatuk-saun] iha Liturjia. Ohin ita hatudu sai oinsá husi liturjia nia nafatin fila ba moris loroloron: tuir lurón sira, iha serbisu-fatin sira, iha mei transporte sira… No iha-ne’ebá kontinua diálogu ho Maromak: ema ne’ebé harohan hanesan ema apaixonadu, ne’ebé lori nafatin iha fuan ema ne’ebé nia hadomi. Iha-ne’ebé de’it nia horik bá.

Defaktu, buat hotu halibur iha diálogu ho Maromak ida-ne’e: ksolok ida-idak sai motivu hahí nian, provasaun ida-idak mak okaziaun ba husu tutlun ida. Orasaun moris nafatin iha vida, hanesan ahi-klaak, bainhira ibun la ko’alia mós. Iha intelijénsia umana mós, maski aparentemente “profanu”, bele mós nakonu ho orasaun. Iha intelijénsia umana mós iha aspetu orante ida; defaktu nia mak janela ida nakloke ba mistériu: nia haroman ain-hakat uitoan sira ne’ebé iha ita-nia oin no loke ba realidade tomak, realidade ne’ebé presede no supera nia. Mistériu ne’e la iha oin hakmatek-laek eh laran-taridu nian; lae: koñesimentu Kristu nian halo ita laran-metin katak iha-ne’ebé ita-nia matan no ita-nia neon nia matan labele haree, la iha buat ne’ebé mamuk, maibé iha Ida ne’ebé hein ita, iha grasa infinita ida. No nune’e orasaun sarani fó ba fuan umanu esperansa manán-laek ida: esperansa ne’ebé kona ita-nia dalan, Maromak nia domin bele nakfilak nia ba di’ak.

Kona-ba ne’e, Katesizmu dehan: «Ita aprende harohan iha momentu partikulár sira, bainhira ita rona Na’i nia Liafuan no bainhira ita partisipa iha ninia Mistériu paskál; maibé iha tempu hotu, iha akontesimentu sira loroloron nian, mak haraik mai ita Espíritu atu halo orasaun natubun. […] Tempu iha Aman nia liman; iha prezente mak ita hetan nia: la’ós horiseik eh aban, maibé ohin» (n. 2659). Ohin ha’u hasoru Maromak, nafatin iha ohin enkontru nian.

La iha loron furak seluk se la’ós ohin ne’ebé ita moris daudaun. Ema ne’ebé moris hodi hanoin nafatin futuru: “futuru sei di’ak liu…”, maibé la kaer metin ohin nu’udar nia mosu mai: sira mak ema ne’ebé moris iha fantazia, la hatene kaer konkretu reál nian. No ohin mak reál, ohin mak konkretu. No orasaun akontese iha ohin. Jezús mai hasoru ita ohin, ohin ne’ebé ita moris daudaun. No orasaun mak nakfilak ohin ida-ne’e iha grasa, eh di’ak liu, atu nakfilak ita: hakmaan raan-nakali, tahan domin, hakbarak ksolok, fó forsa atu perdua. Iha momentu ruma parese la’ós ita mak moris, maibé grasa moris no halo obra iha ita, liuhusi orasaun. No bainhira mai hanoin ida laran-nakali nian, la haksolok nian, ne’ebé lori ita ba laran-moruk, ita para lai no dehan ba Na’i: “Ó iha ne’ebé? No ha’u la’o daudaun ba iha-ne’ebé?” No Na’i iha ne’ebá, Na’i sei haraik liafuan loos, konsellu atu la’o bá oin lahó hirus nia been-moruk negativu. Tanba orasaun, hodi uza liafuan profanu, mak buat ida pozitiva. Nafatin, Nia lori ó bá oin. Loron ida-idak ne’ebé hahú, se simu iha orasaun, akompaña bá korajen, nune’e problema sira la sai fatuk-sidi ba ksolok, maibé Maromak nia apelu, okaziaun ba ita-nia enkontru ho Nia. No bainhira ema ida iha Na’i nia akompañamentu, sei sente korajen liután, livre liután, no mós haksolok liután.

Nune’e ita harohan nafatin ba buat hotu no ema hotu, ba funu-balu mós. Jezús fó konsellu ida-ne’e mai ita: “Imi harohan ba funu-balu sira”. Ita harohan ba ita-nia maluk doben sira, maibé mós ba sira ne’ebé ita la koñese; ita harohan ba ita-nia funu-balu mós, hanesan ha’u dehan ona, hanesan Sagrada Eskritu dalabarak konvida ita atu halo. Orasaun dispoin ba domin naresin. Ita harohan liuliu ba ema sira lahaksolok, ba sira ne’ebé tanis iha solidaun no dezesperadu atu hetan domin ida ne’ebé sei fekit iha sira. Orasaun halo milagre; ema kiak sira konxiente, hodi Maromak nia grasa, katak, maski iha sira-nia situasaun prekária, sarani ida nia orasaun halo sai prezente Jezús nia kompaixaun: Nia mak defaktu tau matan ho ternura ema lubun boot sira ne’ebé kolen no lakon hanesan bibi sira lahó bibi-atan (kf Mc 6,34). Na’i mak – ita keta haluha – Na’i kompaixaun nian, prosimidade nian, ternura nian: liafuan tolu atu nunka haluha. Tanba ne’e mak Na’i nia estilu: kompaixaun, prosimidade, ternura.

Orasaun tulun ita atu hadomi ema seluk, maski sira iha hahalok naksalak no salan. Ema mak nafatin importante liufali ninia hahalok sira, no Jezús la julga mundu, maibé salva mundu. Ema sira ne’ebé julga nafatin ema seluk, kondena nafatin, julga hela de’it, sira-nia moris aat loos: ne’e vida aat, lahaksolok. Jezús mai atu salva ita: loke ó-nia fuan, perdua, justifika ema seluk, komprende, ó mós sai besik ba ema seluk, iha kompaixaun, iha ternura hanesan Jezús. Presiza hadomi ema hotu no ba ema hotu hanoin bá, iha orasaun, katak ita hotu ema sala-na’in no tempu hanesan Maromak hadomi ita ida-idak. Hodi hadomi mundu ida-ne’e, hodi hadomi ho ternura, ita sei deskobre katak loron ida-idak no buat ida-idak haksumik iha nia an fragmentu ida Maromak nia mistériu nian.

Katesizmu hakerek tan: «Harohan iha akontesimentu sira loroloron nian no iha momentu hotu mak segredu ida Reinu nian ne’ebé hatudu sai ba “ki’ik sira”, ba Kristu nia atan sira, ba ema kiak sira bem-aventuransa sira-nian. Harohan mak buat di’ak no loos ida atu Reinu justu no dame nia adventu influensia istória nia dalan, maibé importante mós “kahur” liuhusi orasaun situasaun ki’ik sira loroloron nian. Forma hotu orasaun nian bele sai fermentu ne’ebé Na’i tanesan ba Reinu» (n. 2660).

Ema – pesoa umana, mane no feto – hanesan dada-iis ida, hanesan du’ut lahan ida (kf Sal 144,4; 103,15). Filózofu Pascal hakerek: «La presiza universu tomak ho kilat atu hanehan nia; vapór ida, bee turu ida natón atu oho nia».[1] Ita ema frajil, maibé ita hatene harohan; ne’e mak ita-nia dignidade, no ita-nia fortaleza mós. Korajen. Harohan iha momentu hotu, iha situasaun hotu, atu Na’i besik ita. No bainhira orasaun ida tuir Jezús nia fuan, nia hetan milagre.

[1] Pensieri, 186.