Papa Francisco nia lia-menon molok Angelus 5 Setembru 2021

Maun no biin-alin doben sira, bondia!

Evanjellu liturjia ohin nian aprezenta Jezús ne’ebé kura ema diuk-monok ida. Buat ne’ebé impresiona iha narrasaun ne’e mak oinsá Na’i realiza sinál kmanek ne’e. No nia halo ho modu ne’e: bolu ketak ema diku-monok, tau liman-fuan iha tilun sira no ho kabeen kona nia nanál, hafoin hateke ba lalehan, dada-iis no dehan: “Effatà”, ka, «Loke bá!» (kf Mc 7, 33-34). Ho moras grave hanesan sira seluk nia kura, hanesan paralizia eh lepra, Jezús la realiza jestu barak. Tanba sá nia halo jestu sira-ne’e agora, maski ema husu de’it atu Nia tau liman ba ema moras (kf v. 32)? Karik tanba ema ne’e nia kondisaun iha valór simbóliku partikulár. No símbolu ne’e – iha buat ruma atu dehan mai ita hotu. Kona-ba saida loos? Ne’e mak diuk. Mane ne’e la konsege ko;alia tanba nia labele rona. Defaktu, Jezús atu kura nia moras nia kauza, tau uluk liman-fuan sira iha tilun, hafoin iha ibun, maibé uluk liu iha tilun sira.

Ita hotu iha tilun sira, maibé dala barak ita la konsege rona? Tanba sá? Maun no biin-alin sira, defaktu eziste diuk interiór, no ohin ita bele husu ba Jezús atu kona no kura. No diuk interiór ne’e aat liu diuk fíziku, basá ne’e mak diuk fuan nian. Iha ita nia lalais-lalais, ho buat rihun atu dehan no halo, ita la hetan tempu atu para no rona ema sira ne’ebé ko’alia ho ita. Ita iha risku atu sai impermeavel ba buat hotu no la fó fatin ba ema sira ne’ebé presiza atu ita rona sira: ha’u hanoin ba labarik sira, foin-sa’e sira, idozu sira, ema barak ne’ebé la presiza liafuan no sermaun barak, maibé atu rona sira. Ita husu ba an rasik: oinsá ha’u-nia raronak? Karik ha’u sensibiliza an ho ema nia moris, ha’u hatene iha tempu atu rina ema sira hale’u ha’u? Ne’e mai ita hotu, maibé ho forma espesiál ba padre sira, saserdote sira. Na’ilulik sira tenke rona ema sira, la ansi lalais, rona…, no haree oinsá bele tulun, maibé depoizde rona. No ita hotu: rona uluk, hafoin hatán. Ita hanoin ba moris iha família: dalahira mak ita ko’alia uluk molok rona, repete ladaiña rasik, hanesan hela de’it! Tan la hatene rona, ita dehan buat hanesan, eh ita la husik ema remata ko’alia, esprime an rasik, no ita interrompe nia. Diálogu nia moris hikas dalbarak la mai husi liafuan sira, maibé husi silénsiu, lahó insisténsia sira, husi hahú hikasfali ho pasiénsia rona ema seluk, rona nia luta sira, buat ne’ebé iha ninia laran. Kura fuan nian hahú ho rona. Rona. No ida-ne’e kura fuan. “Maibé padre, iha ema ne’ebé halo ita bosan tan dehan nafatin buat ne’ebé hanesan…”. Rona bá, No bainhira sira remata ona ko’alia, ó dehan ó-nia liafuan, maibé rona buat hotu.

Buat hanesan vale ho Na’i. Ita halo di’ak atu hakonu Nia ho pedidu sira, maibé ita sei halo di’ak liután se rona uluk Nia. Jezús husu ida-ne’e. Iha Evanjellu, bainhira sira husu sá loos ukun-fuan dahuluk, Nia hatán: «Rona, Isarael».Hafoin nia hatutan ukun-fuan dahuluk: «Ó sei hadomi Na’i ó-nia Maromak ho fuan tomak […] no ó-nia maluk nu’udar ó an rasik» (Mc 12, 28-31). Maibé Nia dehan uluknanai: «Rona, Israel». Rona. Ita hanoin atu rona na’i? Ita ema sarani, maibé karik, entre liafuan rihun barihun ne’ebé ita loroloron rona, ita la hetan momentu ruma atu husik Evanjellu ni aliafuan ruma nalian iha ita. Jezús mak Liafuan: se ita la para atu rona, Nia hakat liu. Se ita la para atu rona Jezús, Nia hakat bá oin. Santo Agostinho dehan: «Ha’u ta’uk Na’i bainhira nia liu». No ta’uk ne;e mak atu husik Nia liu hodi la rona Nia. Maibé se ita dedika tempu ba Evanjellu, ita hetan segredu ba ita-nia saude espirituál. Ne’e mak ai-moruk: loroloron silénsiu uitoan no rona nian, hamenus liafuan folin-laek sira no aumenta Maromak nia Liafuan. Nafatin ho Evanjellu iha bolsu, ne’ebé ajuda barak. Ohin, hanesan iha loron ita-nia Batizmu nian, ita rona Jezús nia liafuan sira mai ita: “Effatà, loke ó an bá”! Loke tilun sira, Jezús, ha’u hakarak loke an ba Ita Liafuan; Jezús, loke ha’u ba raronak; Jezús kura ha’u fuan husi takan, kura ha’u fuan husu lalais, kura ha’u fuan husi impasiénsia.

Atu Virjen Maria, nakloke ba Liafuan, ne’ebé halo an isin iha nia, tulun ita loroloron atu rona Nia Oan iha Evanjellu no ita-nia maun no biin-alin sira ho fuan dosil, ho fuan pasiente np ho fuan atentu.