Hatene kona-ba ‘Kredo’ no tanba sá nia mak rezumu fiar sarani nian

Hatene kona-ba ‘Kredo’ no tanba sá nia mak rezumu fiar sarani nian

Husi inísiu nia vida apostólika, Kreda elabora buat ne’ebé hanaran “Símbolu Apóstolu sira-nian”, rezumu fiél Jezús nia apóstolu sira-nia fiar. Ne’a mak maneira simples ida no efikás Kreda nian atu esprime no tranzmite nia fiar ba fórmula badak no normativa ba hotu. Iha artigu 12, “Kredo” sintetiza buat hotu ne’ebé ema katóliku fiar. Nia mak nu’udar “Katesizmu romanu antigu liu”. Nia mak símbolu batizmál antigu Kreda Roma nian.

Santu doutór boot Kreda nian ko’alia barak kona-ba Kredo. Santu Ireneu (140-202), iha nia obra kontra ereje gnóstiku sira, hakerek: “Kreda ne’ebé ohin loron namkari iha mundu tomak, simu husi apóstolu sira no ninia dixípulu sira fiar iha Maromak ida de’it, Aman Kbiit -Tomak Na’n, ne’ebé halo lalehan no rai (…). Ne’e mak doutrina ne’ebé Kreda simu; no ne’e mak fiar, maski namkari iha mundu tomak, Kreda rai ho zelu/laran-manas no kuidadu, hanesan nia iha nia sede iha uma ida mesak. No hotu-hotu lian ida atu fiar iha nia, hanesan nia iha klamar ida no fuan ida de’it. Fiar ne’e haklaken, tranzmite hanesan hotu-hotu ko’alia lian ida de’it (Adv. Haer.1,9).

Ema sarani hotu presiza hatene ‘Kredo’

Saun Cirilo de Jerusalém (315-386), bispu no doutór Kreda nian dehan: “Símbolu fiar nian ida-ne’e la elabora tuir opiniaun umana sira, maibé husi Eskritura tomak, husi ne’ebé nia halibur buat ne’ebé importante liu  eziste iha nia atu fó, iha ninia totalidade, doutrina ida mesak fiar nian. Nune’e, nu’udar mostarda musan nia soi, iha fini ki’ik-oan liu nia laran, númeru boot sanak sira nian, nune’e mós rezumu fiar nian ida-ne’e haktuir, ho liafuan ruma, koñesimentu hotu piedade nian hetan iha Testamentu Tuan no Foun (Catech. ill. 5,12).

Santu Ambrósio (340-397), bispu Milano nian, doutór Kreda nian ne’ebé fó batizmu ba Santu Agostinho, hatudu husi ne’ebé mak mai autoridade “Símbolu Apóstolu sira-nian” no ninia importánsia:

“Nia mak símbolu ne’ebé Kreda Romana rai, ida-ne’ebé Pedro, apóstolu dahuluk, tau nia Sé no ba ne’eb’a nia lori espresaun komún fiar nian” (CIC §194). “Símbolu ida-ne’e mak selu espirituál, meditasaun ita-nia fuan nian no mahein ne’ebé prezente nafatin; nia mak seguramente ita-nia klamar nia rikusoin” (CIC §197). Ninia artigu sanulu-resin-rua, tuir tradisaun ne’ebé Santu Ambrósiu fó sasin, simboliza ho númeru apóstolu sira-nian, konjuntu fiar apostólika nian (kf. CIC §191).

Símbolu fiar nian, “Kredo”, mak identifikasaun katóliku nian. Ne’e duni, katóliku profesa Kredo solenemente iha Na’i nia loron, iha batizmu, iha krizma no iha oportunidade sira seluk, Katóliku hotu presiza hatene “Kredo” ho profundidade.

Símbolu Apóstolu sira-nian

Ha’u fiar Maromak Aman Kbiit-tomak Na’in, Mahalo lalehan no rai;

no Jesus Cristo, nia Oan-mane Mesak, ita Na’in, moris ona hosi Virgem Maria be ko’us ona hodi Espírito Santo nia kbiit; moris hosi Virgem Maria; terus iha Pôncio Pilatos nia ukun, hedi iha cruz, mate no hakoi tiha; tun ba mate sira hela fatin; liu loron tolu moris-hi’as; hi’it-An ba Lalehan; he’in-An iha Aman Maromak Kbiit-tomak Na’in nia sorin kwana, hosi nebé sei hi’it-An mai atu tesilia ba ema moris no ba ema mate.

Ha’u fiar Espírito Santo; santa Kreda Católica; Santo sira tulun malu; salan sira kasu ona; moris-hi’as isin nian no moris rohan-laek. Amen.

‘Kredo’ no ninia versaun sira

Tanba erejia trinitária no kristolójika sira ne’ebé doko Kreda iha sékulu II, III no IV, Kreda obrigada atu realiza konsíliu ekuméniku sira (universál) atu halakon ereje sira-nia erru sira. Konsíliu importante sira atu define dogma báziku fiar kristán mak Konsíliu Niceia nian (325) no Konsíliu Constantinopla I (381). Konsílu dahuluk kondena arianizmu, Ario nian, amlulik ida Alexandria nian ne’ebé nega Jezús nia divindade; Konsíliu daruak kondena macedonizmu, Macedónio nian, patriarka Constantinopla nian ne’ebé nega Espíritu Santu nia divindade.

Husi Konsíliu importante rua ne’e mak fó orijen ba ‘Kredo’, ida hanaran “Niceno-constantinopolitano”, ne’ebé lori artigu hanesan fiar nian iha ‘Símbolu Apóstolu sira-nian’, maibé ho maneira esplísita no detallada liután, espesialmente iha-ne’ebé refere ba Pesoa divina Jezús no Espíritu Santu nian.

Aleinde símbolu fiar rua ne’ebé importante liu ne’e, iha ‘Kredo’ seluk ne’ebé elabora iha sékulu sira nia laran, nafatin nu’udar resposta ba difikuldade ruma ka dúvida sira ne’ebé Kreda Apostólika antiga liu hasoru. Ezemplu ida mak símbolu “Quicumque”, Santu Atanásio (295-373) nian, bispu Alexandria nian; profisaun fiar Konsíliu Toledo nian, Latraun, Liaun, Trento no mós Amu-Papa balun nian hanesan Papa Dámaso no Papa Paulo VI (1968).

Katesizmu Kreda nian dehan mai ita katak “la iha símbolu ida husi etapa diferente Kreda nia moris nian bele konsidera nu’udar ultrapasadu no folin-laek. Sira tulun ita atu kona no hakle’an, ohin, fiar hanesan liuhusi rezumu oioin ne’ebé nia halo tiha ona” (CIC § 193).

Símbolu Niceno-Constantinopolitano

Ha’u fiar Maromak mesak ida de’it, Aman Kbiit-tomak Na’in, Mahalo lalehan no rai, buat hotu be bele haré no labele haré.

Ha’u fiar Na’i ida de’it, Jesus Cristo, Maromak Oan-mane Mesak, moris nanis hosi Aman molok tempo hahú. Maromak hosi Maromak, Naroman hosi Naroman. Maromak loos, hosi Maromak loloos; Aman hako’us, la halo Nia, nia-An ida de’it ho Aman. Buat hotu halo ona hodi Nia. Tan ita ema, atu soi ita, Nia tun ona hosi Lalehan. Hodi Espírito Santo, Nia hola isin iha Virgem Maria nia knotak, halo nia-An ba ema. Tan mos ba ita, ema hedi Nia ba cruz, iha Pôncio Pilatos nia ukun; terus, mate tiha, ema hakoi Nia. Liu loron tolu, tuir Escritura, Nia hahú moris-hi’as; hi’it-An ba Lalehan, he’in-An iha Aman nia sorin kwana. Nia sei mai fali ho glória, atu tesilia ba ema moris no ba ema mate; nia ukun sei rohan-laek.

Ha’u fiar Espírito Santo, Na’i be haraik moris, mai hosi Aman no Oan; ema haNa’i, haliban hamutuk ho Aman no Oan: Nia ha’e lia tun liu hosi Profeta sira.

Ha’u fiar Kreda ida-mesak, santa, católica, apostólica.

Ha’u haklaken batismo ida de’it atu kasu salan.

Ha’u hein moris-hi’as mate siran, no moris ida be sei mai. Amen. 

Orasaun ‘Kredo’ nian mak faról ba Kreda iha difikuldade nia leet

Papa S. Paulo VI hanoin oportunu halo Profisaun Fiar solene iha enserramentu “Tinan Fiar” nian iha 1968. Papa Paulo VI hakarak tau ‘Kredo’ nu’udar faról no ánkora ba Kreda atu la’o iha tempu difisil sira ita moris bá, iha doutrina falsa sria no profeta falsu sira-nia leet, ne’ebé ho matenek moris hamutuk hanesan duut aat iha trigu nia leet, iha Kreda laran mós.

Paulo VI ko’alia, iha époka ne’ebá, kona-ba ema sira ne’ebé hafunu “kontra hanorin sira doutrina kristán nian”, hodi hamosu “perturbasaun no dúvida iha sarani barak nia klamar”. Amu-Papa preokupa ho “ipóteze arbitrária sira”no subjetiva sira ne’ebé ema balun uza, teólogu sira mós, ba interpretasaun revelasaun divina nian, iha diskordánsia ho interpretasaun auténtika ne’ebé Majistériu Kreda nian fó.

Ita hatene katak Lia-Loos lori ita ba salvasaun (kf. CIC §851). S. Paulo ko’alia kona-ba “doutrina salvasaun di’ak” (2 Tm 4,7) no afirma katak “Maromak hakarak atu ema hotu hetan salvasaun no to’o ba koñesimentu lia-loos nian” (1Tm 2,4); no “Kreda mak koluna no fundamentu lia-loos nian” (1Tm 3,15).