Dili -Enkontru ho Amu-Pároku no relijiozu sira sai eventu ne’ebé taka Kard. João Braz de Aviz nia vizita iha Timor Leste.

Hanesan loron 3 ne’e ema hotu haree, buat ne’ebé dada liu ema nia atensaun, la’ós de’it Kard. João Braz de Aviz nia liafuan sira, maibé, liuliu, ninia atitude pozitiva no simpatika, ninia estilu simples no ninia jetu atu rona ema hotu nia presiza no pergunta.

Enkontru ho Bispu no Pároku sira, loron 24 Novembru ohin, iha Centro Formação João Paulo II (Dili) hahú ho Benvindu ne’ebé pe. Gabriel Suban Koten svd, hato’o ba Amu Kardeál, nu’udar Prezidente Uniaun Superiór Maiór iha Timor-Leste. Iha ninia liafuan badak, pe. Gabriel koko atu sintetiza realidade kona-ba relasaun entre relijiozu no Bispu, Pároku no amlulik sira.

Tuirmai Amu Basílio do Nascimento koko atu aprezenta realidade Timor ho “foto” ruma: oinsá Kreda sei moris daudaun pasajen husi Kreda misionáriu sira nian to’o Kreda evanjelizadór lokál nian, oinsá Kreda ida ne’e, to’o tinan ruma liu ba mak Kreda leigu (katekista) sira nian no oras ne’e mak Kreda iha ne’ebé vokasaun relijioza no saserdotál buras liu; oinsá ita moris iha nasaun ida ho foin-sa’e barak (otas média mak tinan 28) ho ninia posibilidade no ninia limitasaun; no oinsá formasaun sai dezafiu ba Kreda tomak.

Kard. Braz bazeia ninia palestra iha “Mutuae relationis”, Kreda nia dokumentu ida ne’ebé regula relasaun entre Kreda lokál no Institutu relijiozu sira. Maski Kard. Braz hateten katak Amu-Papa Francisco husu atu halo revizaun kona-ba dokumentu ida ne’e no komisaun ida haree fali ona 2/3, nia konsidera dokumentu ida ne’e nu’udar fatuk-inan atu komprende relasaun entre jerarkia no karizma.

Nia dezenvolve liuliu pontu rua husi dokumentu ida ne’e:

• Espiritualidade komuñaun nian (ne’ebé hakle’an mós iha dokumentu NMI): vizaun foun ne’ebé Kreda propoin ba sarani hotu hodi foti inspirasaun husi “Actos dos Apóstolos”. Nia esplika oinsá espiritualidade ida-ne’e tenke karakteriza sarani hotu nia moris, tuirmai relijiozu no mós jerarkia. Nia konvida amlulik sira atu la hala’o buat hotu mesak, ho individualizmu, maibé atu buka moris komunitária, atu envolve leigu no relijiozu sira atu hametin relasaun ho ema hotu. Defeitu ida tan ne’ebé nia evidénsia tanba lori ema atu la buka ona Maromak nia Reinu mak ativizmu: nia husu atu matan moris ho defeitu ida ne’e, tanba neineik, ita la reza ona no ita haluha Maromak.
• Relasaun entre jerarkia no karizma, tanba rua hotu mai husi Espíritu Santu nia inspirasaun. Nia esplika katak karizma mai husi Lalehan, nune’e Fundadór/a ida tenke loke an ba Espíritu Santu, maibé, husi parte seluk, Bispu ida iha devér atu dixerne se karizma ida-ne’e mai husi Espíritu duni ka mai husi ema nia kakutak! Iha momentu ida-ne’e, Kard. Braz esplika, ninia Kongregasaun sei estuda daudaun karizma foun ne’ebé mosu iha tempu ida-ne’e no oinsá Fundadór/a ruma hatudu kedas katak sira ema ho problema mentál, la iha ekilíbriu, nune’e bele dehan kedas katak ida ne’e la’ós karizma ida.

Pontu barak ne’ebé nia aprezenta iha ninia konferénsia ida ne’e, hato’o ona horseik ba relijiozu sira. Buat ne’ebé karakteriza enkontru ohin nian mak pergunta sira ne’ebé liuliu amlulik sira hato’o ba Kardeál João Braz de Aviz. Foufoun sira “aproveita” katak bele ko’alia ho Kardeál ida no sira hato’o ba nia problema oinoin: kaben na’in sira ne’ebé haketak an, seita sira, restruturasaun… Hafoin sira hahú husu kona-ba relasaun entre moris iha parókia no obediénsia ba superiora, disponibilidade ba atividade Kreda nian no atividade komunidade nian.

Kard. Braz la “tesi lia” kona-ba situasaun sira ne’ebé aprezenta, maibé konvida atu iha nafatin atitude laran-sadia no komprensaun nian. Nia husu ba pároku sira atu hakle’an kongregasaun sira nia karizma, atu komprende di’ak liután sira-nia prezensa iha parókia no kontribuisaun loos ne’ebé sira bele fó. Maibé, husi parte seluk, nia konvida relijiozu sira atu la taka an iha komunidade no iha sira-nia atividade, tanba sira-nia karizma mak prezente ida ba Kreda tomak. Ho modu simpátiku nia hatudu dalan ruma ne’ebé bele hametin relasaun entre Amu-Pároku no relijioza sira: ‘ba hemu kafé iha irmán sira nia uma, rona husi sira saida mak povu dehan…’

Enkontru remata ho almosu hamutuk to’o momentu ne’ebé Kard. Braz tenke ba aeroportu. Molok bá nia la haluha atu agradese ema hotu ne’ebé prepara enkontru ida ne’e no, ho simplisidade, hasai foto ho menina sira Centro Formação João Paulo II nian, ho labarik husi eskola “Maria Auxiliadora” ne’ebé mai dansa durante han meiudia. Nu’udar maun di’ak ida, nia iha liafuan ida ksolok nian ba ema hotu. Ninia mensajen finál mai ita: “Irmán sira, imi kontinua hanesan ne’e, tanba imi mak ami-nia ksolok”.

(Alma Castagna)