15 Setembru
Virjen Doloroza
Devosaun ba “Mater Dolorosa”, habelar tebes, liuliu iha país sira Mediterráneu nian, dezenvolve iha finál sékulu XI. Iha 1814, Papa Pio VII inklui iha kalendáriu litúrjiku romanu, hodi fiksa iha 15 Setembru, loron tuir ba festa Ezaltasaun Santa Krús nian. Devosaun ne’e sai metin ho “Stabat Mater”, ne’ebé atribui ba Frei Jacopone de Todi (1230-1306), ne’ebé kompoin “Laudes”. Iha sékulu XV, ita hetan selebrasaun litúrjika dahuluk kona-ba Na’i-Feto Terus-Na’in (Nossa Senhora das Dores), “hamriik” iha Jezú snia Krús hun, Ita hanoin katak, iha 1233, moris “Ordem dos Servos de Maria”, ne’ebé kontribui maka’as ba kultu ba Na’i-Feto Terus-Na’in ninia habelar, tanba ne’e, iha 1668, nia membru sira simu autorizasaun atu selebra “Missa votiva Maria nia Terus Hitu”. Iha 1692, Papa Inocêncio XII permite ninia selebrasaun ofisiál iha domingu datoluk Setmebru nian. Maibé, ba períodu ruma de’it, basá iha 18 Agostu 1714,muda fali selebrasaun ne’e ba sesta, molok Domingu Ramus. Iha 18 Setembru 1814, Pio VII habelar festa litúrjika ne’e ba Igreja tomak, hodi selebra filafali iha domingu datoluk Setembru nian. Pio X (†1914) determina atu selebrasaun ne’e halo iha 15 Setembru, loron ida depoizde festa Ezaltasaun Santa Krús nian, maibé la’ós ho títulu “Maria nia Terus Hotu”, maibé nu’udar “Nossa Senhora das Dores”.
Evanjellu Jo 19,25-27
«Besik Jezús nia krús hamriik nia inan, nia inan nia alin, katak Maria, Cleofas nia fen, ho tan Maria Madalena. Haree tiha nia inan ho eskolante ne’ebé nia hadomi iha nia sorin, Jezús lia tun ba nia inan: “Feto, ó nia oan mak ida ne’e!” Hafoin Nia lia tun ba eskolante: “ó-nia Inan mak ida ne’e!” No hori oras ne’ebá, eskolante ne’e simu nia iha nia» (Jo 19,25-27).
Entrega ba ninia kuidadu sira
Jezús, haree tiha nia inan, nia entrega ba nia inan eskolante ne’ebé nia hadomi; ne’e mak desizaun ikus Jezús nian, halo Maria, dixípulu nia inan, no dixípulu Inan nia oan: “Nia lori ba nia uma: katak simu iha ninia laran, buat ne’ebé folin liu, Nune’e, Jezús la husik nia Inan mesak, maibé konfia ba dixípulu ne’ebé nia hadomi ninia kuidadu sira. Husi loron ne’e, Maria tuir nia to’o ikus.
Feto
Jezús uza naran hanesan iha Kaná, hanesan nia hakarak liga akontesimentu rua ne’e: iha Kaná, nia oras seiduak to’o, maibé iha Krús, nia oras to;o ona. Krús sai realidade kona-ba buat ne’ebé revela iha Kaná. Maibé, hodi bolu nia “Feto”, Jezús halo referénsia ba Eva: “Sei hanaran nia feto” (Gn 2,23): Maria, Eva foun.
Dixípulu
Jezús konfia Inan ba dixípulu. Maibé, iha dixípulu ne’e, tradisaun dehan katak nia reprezenta Igreja tomak. Jezús konfia Maria ba Igreja no konfia Igreja ba Maria, Jezús nia Inan, dixípula dahuluk Oan nian.
Inan no dixípula
Mai ita hotu, Maria, mak Oan Jezús, ita Na’i nia Inan. Maibé mós Dixípula Mestre nian, ne’ebé liufali dixípulu hotu, bele tulun ita atu sai boot iha Oan nia Eskola; tanba nia mak, liufali sira seluk, hatene hela fiél iha ninia Eskola, “hamriik” iha Krús hun. Ninia fidelidade sai martíriu interiór ida: “Surik ida sei sona borus ó-nia fuan”, Simeão fó sai.
