Dili, 13 Novembru 2022
Irmán, leigu, leiga, foin-sa’e doben sira,
ita besik ona remata tinan ida nian ne’ebé nakonu ho eventu sivil, ekleziál no Institutu nian ne’ebé interpela ita hotu nia moris. Selebrasaun 150º aniversáriu fundasaun Institutu nian sai, ba FMA sira, motivu atu deskobre ikas fali vokasaun FMA nia fafurak, hakle’an ho ksolok, no fahe fafurak ida ne’e ba família, labarik no foin-sa’e sira, atu sira mós bele envolve iha karizma ne’ebé Espíritu Santu haraik ba Don Bosco no Madre Mazzarello, apresia nia no tulun atu halo buras liután. Oportunidade hirak ne’e la bele liu de’it, maibé sira husik, iha ema ida-idak nia laran, dezeju atu sai ilas Jezús Bibi-Atan Di’ak iha foin-sa’e sira leet, no mós ilas Na’i-Feto nian ho ninia atensaun no dedikasaun ba maluk sira. Iha tinan ida ne’e, ida-idak ho ninia vokasaun, ho ninia knaar no empeñu, simu bolun atu sai hanesan roman ida ba ema ne’ebé hasoru, roman damen nian, roman “amorevolezza” nian, roman solidariedade nian. Ita simu fatuk murak barak iha tempu ida-ne’e no Evanjellu fó hanoin mai ita: “Keta soe imi-nia murak ba fahi sira, keta sira ne’e sama imi-nia murak…” (Mt 7,6). Haluha buat ne’ebé ita reflete, la moris tuir ona proposta sira ne’ebé tinan ida ne’e hafoun ita-nia moris, buat hotu ne’e halo ita sai hanesan ema ne’ebé soe ninia murak! Hodi foti ezemplu seluk, bele dehan katak tinan ida-ne’e Maromak tau iha ita-nia liman fini ida no ho ita-nia meditasaun no orasaun sira kuda iha ita-nia fuan. Tinan ne’ebé sei mai, se ita kuda didi’ak, fini ida ne’e sei fó fuan iha ema ida-idak, iha komunidade sira, hodi hari’i ambiente sira ne’ebé tulun atu hatán loron-loron ba Maromak nia hakaran.
Etapa kontinentál Sinodu Sinodalidade nian hili pasajen ida husi profeta Isaias (Is 54,2): “Haluan ó-nia tenda…” no konvida atu kontinua dalan sinodalidade hodi envolve ema barak liu no simu ema ida-idak nia karakteristika eh diferénsa. Ha’u hanoin katak tinan ida ne’e sei fó fuan se ita loke an nafatin ba diálogu entre ita no ho ema ne’ebé buka ema seluk nia di’ak, se ita-nia kolaborasaun ho foin-sa’e no leigu sira sei sai kle’an liután, se ita hatene haree iha “periferia” ezijénsia foun sira ka nesesidade sira ne’ebé ema la hatene espresa karik, maibé influénsia sira-nia moris. Atu halo buat ne’e, ita presiza fó tempu ba dixernimentu, hodi rona Maromak nia Liafuan no la foti dezisaun bazeia ba sentimentu ka reasaun de’it. Presiza Maromak nia tulun ne’ebé ita husu liuhusi ita-nia orasaun simples, maibé preparada didi’ak. Iha enkontru Diozese Dili nian kona-ba Programa 2023, (ne’ebé kontinua tema “Eukaristia no Ekolojia”), padre ida dehan: “Ita kontempla Maromak nia fafurak iha Liturjia no natureza/kriasaun”. Se nune’e, la presiza loron-loron halo jestu extraordináriu iha ita-nia orasaun sira, maibé liturjia ne’ebé ita selebra, se ita prepara ho domin, atensaun no hakaran atu hasoru hamutuk ita-nia Maksoin, sei lori ita hotu ba relasaun íntima no fekunda ho Jezús. Bainhira ita besik liu Nia, fasil liu atu komprende saida mak presiza halo, oinsá Nia ko’alia liuhusi akontesimentu no eventu loron-loron nian.
Ida-ne’e mak ha’u-nia mehi: atu ema ida-idak no komunidade ida-idak hatene “kontempla” ho Maromak nia matan ninia ambiente (komunidade, sosiedade, ema sira ne’ebé hasoru), fahe ninia inspirasaun ho ema seluk hodi bele sai “prezensa jenerativa” ne’ebé fó moris ba sira hotu ne’ebé hasoru.
Bom Adventu, hamutuk ho Maria, hodi prepara ita-nia fuan nu’udar rai ne’ebé simu “fini” Domin nian, Kristu Jezús.
Ho domin
Ir. Alma Castagna
