Ho “Domingo de Ramos” hahú Semana Santa. Loron ne’e ita hanoin hikas Jezús nia entrada triunfál iha Jerusalém iha ema lubun boot nia leet ne’ebé haklaken nia nu’udar Mesias.
Akontesimentu ne’e bele lee iha Evanjello S. Marcos nian,iha-ne’ebé haklaken Paixaun.
Tradisaun litúrjika dahuluk loron ne’e nian korresponde ho ida Jerusalém nian. Iha nia, ita hanoin Jezús nia jestu profétiku ne’ebé tama nu’udar Liurai Dame nian, Mesias ne’ebé ema aklama no hafoin kondena hodi kumpre profesia sira.
Iha Evanjellu S. Marcos nian, haktuir katak ema sira taka eh nahe dalan ne’ebé Kristu hodi liu ho hena no haklaken: “Hosana! Rahhun di’ak ba Id abe mai hodi Na’i nia naran! Rahun di’ak ba ita-nia aman David nia reinu ne’ebé mai! Hosana iha lalehan leten aas liu ba!”.
Serimónia prinsipál loron ne’e nian mak bensan ramus, prosisaun, Missa, no durante Missa, relatu Paixaun nian.
Sarani sira ne’ebé partisipa iha prosisaun, tradisaun dahulk Jerusalém nian (hahú iha Jerusalém iha sékulu IV), tenke lori iha liman ramus, nuu-dikin, ai-oliveira sanak eh ai seluk nia sanak, hodi hananu knananuk ne’ebé adekuadu. Amlulik no ministru sira la’o iha povu nia oin.
Presiza hanorin sarani sira katak ramus ne’ebé bensa ona sei rai iha sira-nia uma hamutuk ho krús sira eh kuadru relijiozu sira ne’ebé sira rai iha sira-nia uma (oratóriu), hanesan rekordasaun kona-ba Na’i Jezús nia vitória paskál.
Tradisaun daruak mak ida Roma nian, iha-ne’ebé konvida ita atu tama ho modu konxiente iha Semana Santa Kristu nia Paixaun glória no domin nian, hodi antisipa proklamasaun mistériu Evanjellu Marcos nian.
Ba sarani sira nia di’ak espirituál konvein lee tomak narrasaun Paixaun nian no mós lee leitura dahuluk no daruak molok Evanjellu, Hotu tiha narrasaun Paixaun nian, labele la halo omilia.
Sentidu loloos ramus nian depoizde simu bensan
Simu tiha bensan, sarani barak iha kostume atu tau iha fatin privilejiadu ida iha sira-nia uma no uza nu’udar sakramentál, ka “sinál sagradu no liuhusi nia, hodi imita tuir sakramentu sira, fó signifikadu no husu, liuhusi orasaun Igreja nian, efeitu sira prinsipalmente iha orden espirituál” (CIC 1667).
Iha sarani barak mak tau ramus benze nian iha odamatan kotuk nu’udar amuletu ka biru, uza ba finalidade kura nian eh atu hadook espíritu aat sira, no ida-ne’e superstisaun ida, Fiar eh krensa ida-ne’e laloos tanba sentidu loloos ramus nian iha ita-nia uma-laran mak hanoin katak Jezús mak ita-nia liurai no ita tenke fó benvindu ba Nia iha ita-nia uma.
Bainhira Semana Santa remata, iha fatin balun sujere atu lori ba Igreja atu sunu no bele utiliza nia akudesan iha loron Kuarta “Cinzas” nian ba Kuarezma tinan oin.
Iha tempu antigu, tanba razaun jeográfika, igreja barak la hetan palmeira nia tahan, nune’e mak sira troka ho ai-hun lokál seluk hanesan ai-oliveira sanak eh nuu-dikun ka ramus.
Iha “Caeremoniale Episcoporum”, livru ne’ebé kontein ritu no serimónia latina Igreja Katólika nian, sujere atu, iha kazu sira-ne’e tau mós ai-funan ba ai-oliveira sanak sira.
