Katekeze 32 – Orasaun kontemplativa
PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 5 Maiu 2021
Maun no biin-alin sira, bondia!
Ita kontinua katekeze kona-ba orasaun no iha katekeze ida-ne’e ha’u hakarak para iha orasaun kontemplasaun nian.
Dimensaun kontemplativa ser umanu nian – ne’ebé seidauk orasaun kontemplativa – uitoan hanesan “masin” moris nian: nia fó sabór, fó gostu ba ita-nia loron sira. Ita bele kontempla hodi hateke ba loron ne’ebé sa’e iha dadeer, eh ai-hun sira ne’ebé hatais matak iha primavera; ita bele kontempla hodi rona múzika ida eh manu-fuik sira nia lian, hodi lee livru ida, iha obra arte ida nia oin eh ba obra-arte nian, katak ema nia oin… Carlo Maria Martini, haruka nu’udar Bispu iha Milano, fó títulu ba ninia Surat pastorál dahuluk “Dimensaun kontemplativa moris nian”: defaktu, ema ne’ebé moris iha sidade boot ida, iha-ne’ebé buat hotu – ita bele dehan – artifisál, iha-ne’ebé buat hotu funsionál, iha risku atu lakon kapasidade atu kontempla. Kontempla la’ós uluknanai modu halo nian, maibé modu ser nian: sai kontemplativu.
Sai kontemplativu la depende husi matan sira, maibé husi fuan. No iha-ne’e, importante papél orasaun nian, nu’udr hahalok fiar no domin nian, nu’udar ‘dada-iis” ita-nia relasaun ho Maromak. Orasauan purifika fuan no, ho ida-ne’e, leno mós hateken, hodi permite atu kapta realidade husi pontudevista seluk. Katesizmu deskreve transformasaun fuan nian ida-ne’e husi parte orasaun nian hodi sita sasin famoza ida husi Santu Cura d’Ars: «Kontemplasaun mak hateken ne’ebé fihir metin iha Jezús. “Ha’u hateke ba nia no nia hateke mai ha’u”, nia dehan ba ninia santu pároku kamponés Ars nian iha orasaun iha Tabernákulu oin. […] Jezús nia hateken leno ita-nia fuan nia matan sira; hanorin ita atu haree buat hotu iha nia lia-loos nia roman no iha ninia kompaixaun ba ema hotu» (Catechismo della Chiesa Cattolica, 2715). Buat hotu moris husi ne’ebá: husi fuan ida ne’ebé sente simu hateken ida ho domin. Husi ne’e ema hateke ba realidade ho matan lahanesan.
“Ha’u hateke Nia, no Nia ahteke ha’u!”. Nune’e duni: iha kontemplasaun domin nian, típika orasaun íntima liu nian, la serve liafuan barak: natón de’it hateken ida, natón sai konvensidu katak ita-nia moris hale’u husi domin boot ida no fiél iha-ne’ebé la iha buat ida bele haketak.
Jezús mak mestre hateken ne’e nian. Iha nia moris nunka falta tempu, espasu, silénsiu, komuñaun domin nian ne’ebé permite atu nia moris la rahun ho prova sira ne’ebé nunka kuran, maibé atu rai didi’ak beleza. Ninia segredu mak relasaun ho Aman lalehan.
Ita hanoin ba eventu Transfigurasaun nian. Evanjellu sira koloka epizódiu ida-ne’e iha momentu krítiku Jezús nia misaun nian, bainhira hahú sai boot kontestasaun no rejeisaun hasoru Nia. Entre ninia dixípulu sira mós barak la komprende nia no husik nia; husi sira Na’in Sanulu-resin-rua, ida até iha hanoin traisaun nian. Jezús hahú ko’alia ho modu nakloke kona-ba terus no mate ne’ebé hein nia iha Jerusalém. Iha kontestu ne’e mak Jezús sa’e ba foho aas ida ho Pedro, Tiago no João. Evanjellu Marcos nian dehan: «Nia nakfilak an iha sira oin no ninia unuk sira sai nabilan, mutin liu: laiha mainatu ida iha rai ne’e bele halo mutin nune’e» (9,2-3). Iha momentu ne’e duni bainhira ema la komprende Jezús – sira bá,husik nia mesak tanba la komprende nia –, iha momentu ne’ebé ema la komprende nia, iha momentu ne’ebé buat hotu haksumik iha inkomprensaun boot, iha-ne’ebá mak Maromak nia roman nabilan. Ne’e mak roman Aman nia domin, ne’ebé hakonu Oan nia fuan no nakfilak ninia Pesoa tomak.
Mestre balun espiritualidade nian tempu uluk nian komprende kontmeplasaun nu’udar kontráriu ba asaun, no sira hasa’e vokasaun sira ne’ebé halai husi mundu no husi ninia problema sira atu dedika an tomak ba orasaun. Loloos, iha Jezús Kristu la iha kontradisaun iha ninia an no iha Evanjellu la iha kontraste entre kontemplasaun no asaun, lae. Iha Evanjellu, iha Jezús la iha kontradisaun. Nia karik mosu tanba influénsia husi filózofu neo-platóniku ruma maibé konserteza ida-ne’e dualizmu ida ne’ebé la hola parte ba mensajen kristaun.
Iha bolun boot ida iha Evanjellu,no ida-ne’e mak bolun atu tuir Jezús iha dalan domin nian. Ne’e mak tutun, buat hotu nia sentru. Iha sentidu ida-ne’e, karidade no kontemplasaun mak sinónimu, dehan buat hanesan. S. João da Cruz argumenta katak hahalok ki’ik-oan ida domin nian utili liu ba Kreda liufali obra hotu sira seluk tau hamutuk. Hahlok ne’e moris husi orasaun no la’ós husi ita-nia ‘ego’ nia prezunsaun, nia htan purifikasaun husi umildade, maski ne’e mak hahalok ida domin nian ne’ebé izoladu no iha silénsiu, ne’e mak milagre boot liu kristaunida bele realiza. Ne’e mak dalan orasaun kontemplasaun nian: ha’u hateke ba Nia, Nia hateke mai ha’u! Hahalok domin iha diálogu silensiozu ho Jezús halo di’ak boot ba Kreda.
