Papa Francisco nia lia-menon, molok Angelus 7 Jullu 2021
Maun no biin-alin sira, bondia!
Evanjellu domingu ne’e nian (Mc 6,1-6) haktuir mai ita Jezús nia konsidadaun sira-nia fiar-laek. Nia, depoizde haklaken iha knua seluk Galilea nian, liufali husi Nazaré, iha-ne’ebé nia sai boot ho Maria no José; no, iha Sábadu ida, nia hahú hanorin iha sinagoga. Ema barak, hodi rona Nia, husu: “Nia simu matenek sira-ne’e husi ne’ebé? Nia la’ós badaen-ai nia no Maria nia oan, katak ita-nia viziñu uma nian ne’ebé ita koñese didi’ak?” (kf vv. 1-3). Iha reasaun ne’e nia oin, Jezús afirma lia-loos ida ne’ebé tama atu halo parte iha sabedouria populár: «Iha de’it nia rai, iha de’it nia uma no parente sira leet mak profeta ida hetan desprezu» (v. 4). Ita dehan ida-ne’e dala barak.
Ita para iha Jezús nia konsidadaun sira-nia atitude. Ita bele dehan katak sira koñese Jezús, maibé la rekoñese Nia. Iha diferensa entre koñese no rekoñese. Defaktu, diferensa ne’e halo ita komprende katak ita bele koñese buat barak kona-ba ema ida, iha ideia, konfia iha buat ne’ebé ema seluk dehan, karik dalaruma hetan nia iha bairru, maibé buat sira-ne’e hotu la to’o. Ne’e mak koñese ida oridináriu, superfisiál, ne’ebé la rekoñese ema ne’e ninia singularidade. Me’e risku ida ita hotu bele monu tuir: ita hanoin katak ita hatene buat barak kona-ba ema ida, no piór liu ita klasifika nia no taka nia iha ita-nia prekonseitu sira. Ho modu hanesan, Jezús nia konsidadaun sira koñese Nia ba tinan tolunulu no hanoin katak sira hatene ona buat hotu! “Maibé nia la’ós labarik ne’ebé ita haree sai boot, karpinteiru no Maria nia oan-mane? Maibé, buat sira-ne’e mai husi ne’ebé?”. Deskonfiansa. Iha realidade, sira la komprende sé mak loloos Jezús. Sira para iha esteriór no rejeita Jezús nia novidade.
No iha-ne’e ita tama iha problema nia fukun: bainhira ita halo komodidade toman nian no ditadura prekonseitu sira-nian manán, difisil atu loke an ba novidade no husik ita-nia an atu hakfodak. Ita kontrola, ho toman sira, ho prekonseitu sira. Dalabarak iha moris ita para de’it iha ne’e: buka husi esperiénsia sira no até husi ema sira konfirmasaun sira ba ita-nia ideia sira no ita-nia eskema sira, atu lalika halo esforsu atu muda. No ida-ne’e bele akontese mós ho Maromak, presizamente mai ita fiar-na’in sira, mai ita ne’ebé hanoin katak ita koñese Jezús, hatene ona buat barak kona-ba Nia no natón de’it atu repete buat sira baibain nian. No ida-ne’e la to’o, ho Maromak. Maibé lahó abertura ba novidade liuliu – imi rona didi’ak – apertura ba Maromak nia surpreza sira, lahó maravilla, fiar sai ladaiña kolen ida ne’ebé neineik-neineik sei mate no sai toman ida, toman sosiál ida. Ha’u dehan liafuan ida: maravilla. Saida mak maravilla? Maravilla bainhira akontese enkontru ho Maromak: “Ha’u hasoru Na’i”. Ita lee iha Evanjellu: dala barak, ema ne’ebé hasoru Jezús no rekoñese Nia, sente maravilla. No ita, ho enkontru ho Maromak, ita tenke tuir dalan ne’e: sente maravilla. Ne’e mak sertifikadu garantia nian katak enkontru ne’e loos, la’ós rotineiru [toman].
Ikusnian, tanba sá mak Jezús nia konsidadaun sira la rekoñese no fiar iha Nia? Tanba sá? Sá loos nia motivu? Ita bele dehan, ho liafuan badak, katak sira la aseita eskándalu Enkarnasaun nian. Sira la koñese, mistériu Enkarnasaun nian, maibé la aseita mistériu. Sira la hatene, maibé motivu mak sira la hatene no sente katak ne’e eskándalu ida atu Maromak nia grandeza hatudu sai iha ita-nia isin nia ki’ik-oan, katak Maromak nia Oan sai karpinteiru nia oan, katak divindade haksumik an iha umanidade, katak Maromak horik iha oin, iha liafuan, iha jestu simples ema ida nian. Ne’e mak eskándalu: Maromak nia enkarnasaun, ninia konkretude, ninia “moris baibain”. No Maromak sai ida hanesan ita. “Ó sai ida hanesan ami”: dehan ida-ne’e ba Jezús mak orasaun furak ida! No tanba Nia ida hanesan ita Nia komprende ita, akompaña ita, perdua ita, hadomi maka’as ita. Iha realidade, maromak abstratu ida, dook, ne’ebé la envolve an iha situasaun sira no ne’ebé aseita fiar ida dook husi moris, husi problema sira, husi sosiedade mak kómodu liu. Eh ita gosta fiar iha maromak ida “efeitu espeisál” sira, ne’ebé halo sasán esesionál de’it no fó nafatin emosaun boboot sira. Iha kontráriu, Maromak enkarna an: Maromak haraik an, Maromak laran mamar, Maromak haksumik an, sai besik mai ita hodi horik iha ita-nia moris loroloron nia normalidade. No nune’e, mai ita akontese buat hanesan ho Jezús nia konsidadaun sira, ita iha risku atu, bainhira Nia liu, ita la rekoñese Nia. Ha’u repete hikas Santu Agostinho nia fraze furak: “Ha’u ta’uk Maromak, Na’i, bainhira Nia liu”. Maibé, Agostinho, tanba sá ó ta’uk? “Ha’u ta’uk atu la rekoñese Nia. Ha’u ta’uk Na’i bainhira Nia liu. Timeo Dominum transeuntem”. Ita la rekoñese Nia, ita sente eskándalu kona-ba Nia. Ita hanoin oinsá ita-nia fuan relasiona ho realidade ida-ne’e.
Oras-ne’e, iha orasaun, ita husu ba Na’i-Feto, ne’ebé simu Maromak nia mistériu iha moris loroloron Nazaré nian, atu iha matan no fuan livre husi prekonseitu sira no iha matan nakloke ba maravilla: “Na’i, atu ha’u hasoru Ita!”. No bainhira ita hasoru Na’i iha maravilla ne’e. Ita hasoru Nia iha normalidade: matan nakloke ba Maromak nia surpreza sira, ba Ninia prezensa haraik an no haksumik iha moris loroloron nian.
