Papa Francisco nia lia-menon molok harohan Angelus, 12 Dezembru 2021.
Maun no biin-alin sira, bondia!
Evanjellu Liturjia ohin nian, domingu datoluk Adventu nian, aprezenta mai ita grupu oioin ema nian – ema lubun boot, publikanu sira no soldadu sira – ne’ebé João Batista nia pregasaun kona sira nune’e husu ba nia: «Saida mak ami tenke halo?» (Lc 3,10). Saida mak ami tenke halo? Ne’e mak pergunta ne’ebé sira halo. Ita konsentra uitoan iha lia-husu ida-ne’e.
Lia-husu ne’e la mai husi sentidu devér nian. Maibé, husi fuan ne’ebé Na’i kona, entuziazmu ba ninia hiit an mai mak lori atu dehan: saida mak ami tenke halo? João dehan: “Na’i besik daudaun” – “Saida mak ami tenke halo?”. Ita halo ezemplu ida: ita hanoin ba ema ida ne’ebé atu mai vizita ita. Ita hein nia ho ksolok, ho impasiénsia. Atu sira mai ho di’ak ita sei hamoos uma, prepara almosu di’ak liu tuir bele, karik prezente ida… Atu habadak, ita sei book an. Nune’e mós ho Na’i, ksolok ba ninia hiit an mai halo ita dehan: saida mak ami tenke halo? Maibé Maromak hasa’e pergunta ne’e iha nivel aas liu: saida mak tenke halo ho ha’u-nia moris? Na’i bolu ha’u ba sá loos? Saida mak realiza ha’u an?
Hodi sujere lia-husu ne’e, Evanjellu fó hanoin kona-ba buat importante ida: moris iha knaar ida mai ita. Moris la’ós la iha signifikadu, la husik de’it ba akazu. Lae! Moris mak don ida Na’i nian ne’ebé entrega mai ita hodi dehan mai ita: deskobre sé mak ó, no haka’as an atu realiza mehi ó moris rasik nian! Ita ida-idak – ita keta haluha – mak misaun ida atu realiza. Nune’e, ita keta ta’uk atu husu ba Na’i: saida mak ha’u tenke halo? Ita repete beibeik pergunta ne’e. No repete mós iha Bíblia: iha Apóstolu sira nia Hahalok ema balun, hodi rona Pedro ne’ebé haklaken Jezús nia moris-hi’as, «sente sira-nia fuan sona borus no dehan ba Pedro no apóstolu sira seluk: “Saida mak ami tenke halo?”»(2,37). Ita husu mós mai ita an: saida mak di’ak atu halo mai ha’u no ba maun no biin-alin sira? Oinsá ha’u bele kontribui ba Kreda nia di’ak, sosiedade nia di’ak? Tempu Adventu nian serve ba ne’e: para no husu ba an rasik oinsá prepara Natál. Ita fadigadu ho preparasaun barak, prezente sira no sasán sira ne’ebé liu, maibé ita husu ba an rasik mós halo sá loos ba Jezús no ba ema sira seluk! Saida mak ita tenke halo?
Nune’e ba pergunta “saida mai ita tenke halo?”, iha Evanjellu mai João Batista nia resposta sira, ne’ebé lahanesan ba grupu ida-idak. Defaktu, João hameno ba ema ne’ebé iha faru tahan rua fahe ho ema ne’ebé la iha; ba publikanu sira, ne’ebé kobra impostu, nia dehan: «Keta husu liu buat ne’ebé determina ona» (Lc 3,13); no ba soldadu sira: «Keta trata aat ema no keta uza forsa atu husu buat ruma husi ema seluk» (v. 14). Ba ema ida-idak nia dirije liafuan espesífiku ida, ne’ebé kona situasaun loloos nia moris nian. Buat ne’e fó mai ita hanorin folin boot ida: fiar enkarna iha moris konkreta. La’ós teoria abstrata ida. Fiar la’ós teoria abstrata, teoria jenelarizada ida, lae, fiar kona isin no nakfilak ida-idak nia moris. Ita hanoin kona-ba ita-nia fiar nia konkretude. Ha’u, ha’u-nia fiar: buat ruma abstratu ka konkretu? Ha’u lori fiar bá oin iha servisu ba ema seluk, iha tulun?
Nune’e, iha konkluzaun, ita husu ba an rasik: saida mak ha’u bele halo konkretamente? Iha loron hirak ne’e, enkuantu ita besik ba Natál. Oinsá ha’u bele halo ha’u-nia parte? Ita foti empeñu konkretu ida, ki’ik-oan mós, ne’ebé adapta ba ita-nia situasaun moris nian, no ita lori bá oin atu prepara an ba Natál ida-ne’e. Por ezemplu: ha’u bele telefone ba ema ida ne’ebé hela mesak, vizita katuas ida eh ema moras, halo buat ruma atu serví ema kiak ida, ema ne’ebé presiza. Seluk tan: karik ha’u presiza husu perdaun ka fó perdaun, situasaun ida atu klarifika, tusan ida atu selu. Karik ha’u neglijensia orasaun no depoizde tempu naruk, agora mak tempu atu hakbesik ba Na’i nia perdaun. Maun no biin-alin sira, ita buka buat ida konkretu no ita halo! Atu Na’i-Feto tulun ita, nia ne’ebé iha nia knotak Maromak halo an ba ema.
