Maun no biin-alin sira, bondia!
Ita iha Semana Santa nia klaran, ne’ebé hahú husi Domingu Ramus to’o Domingu Páskua. Domingu rua hotu karakteriza ho festa hale’u Jezús. Maibé festa rua lahanesan.
Domingu liubá Kristu tama solenemente iha Jerusalém, nu’udar festa ida, simu nu’udar Mesias: no sira nahe mantu sira iha dalan (kf. Lc 19, 36) no ai-sanak sira taa husi ai-hun sira (kf. Mt 21, 8). Ema lubun-boot iha ksolok hahí «ida be mai, Liurai», no haklaken: «Dame iha lalehan no glória iha lalehan sira aas liubá» (Lc 19, 38). Ema sira-ne’e selebra, basá haree iha Jezús nia entrada ba xegada liurai foun ida, ne’ebé sei lori dame no glória. Ne’e mak dame ne’ebé povu ne’e hein, rezultadu husi intevensaun liurai nian, mesias kbiit-na’in ne’ebé sei liberta Jerusalém husi okupasaun romana. Seluk karik mehi ho restaurasaun dame sosiál no haree iha Jezús liurai ideál, ne’ebé habosu ema lubun-boot ho paun sira, hanesan nia halo ona, no realiza milagre boboot sira, hodi lori mai justisa ba mundu.
Maibé Jezús nunka ko’alia kona-ba ne’e. Nia iha Páskua diferente iha nia oin, la’ós Páskua triunfál. Buat ida mesak ne’ebé nia iha interese iha preparasaun ba nia entrada iha Jerusalém mak sa’e «kuda-burru ida kesi hela ne’ebé ema ida nunka sa’e» (v. 30). Nune’e mak Kristu lori dame ba mundu: liuhusi laran-maus no laran-midar, simboliza husi kuda-burru kesi hela no ema nunka sa’e. La iha ema ida, basá Maromak nia maneira halo sasán sira diferente husi mundu nian. Defaktu, molok Páskua, Jezús esplika ba dixípulu sira: «Ha’u husik dame ba imi, ha’u fó ha’u-nia dame ba imi. Ha’u la fó hanesan mundu fó» (Jo 14, 27). Modalidade rua lahanesan: modu ida nu’udar mundu fó dame no modu ida nu’udar Maromak fó dame mai ita. Modu diferente.
Dame ne’ebé Jezús fó iha Páskua la’ós dame ne’ebé tuir estratéjia sira mundu nian, ne’ebé fiar atu hetan liuhusi forsa, konkista no forma oioin impozisaun nian. Dame ne’e, iha realidade, mak intervalu de’it entre funu sira: ita hatene ne’e didi’ak. Na’i nia dame la’o tuir dalan laran-maus no krús nian: katak tau matan ba maluk. Defaktu, Kristu asume iha an rasik ita-nia aat sira, ita-nia salan no ita-nia mate. Nia asume buat ne’e hotu. Ho maneira ne’e, Nia liberta ita. Nia selu mai ita. Nia dame la’ós rezultadu husi kompromisu ruma, maibé moris husi don an rasik nian. Dame maus no barani nia ne’e, difisil atu ema aseita. Defaktu, ema lubun boot ne’ebé hana’i Jezús mak ida hanesan ne’ebé liutiha loron ruma hakilar “Hedi nia ba krús: no, ho ta’uk no deziluzaun, la foti liman fuan ida ba Nia.
Kona-ba ne’e, istória boot ida Dostoievski nian, hanaran “Lenda do Grande Inquisidor”, nafatin relevante. Nia haktuir katak depoizde sékulu barak, Jezús fila ba Rai. No ema lubun boot ne’ebé rekoñese no hahí, simu Nia ho festa. “Ah, ó filafali! Mai, mai ho ami!”. Maibé, Inkizidór, ne’ebé reprezenta lójika mundu nian, kaer Nia. Inkizidór halo inkéritu ba Nia no kritika maka’as nia. Razaun ikus ba haksiak nia tanba Kristu, maski bele, nunka hakarak sai César, liurai boot liu mundu ne’e nnian. Hodi prefere husik ema livre envezde tau iha nia ukun okos no rezolve nia problema sira ho forsa. Nia bele estabelese dame iha mundu, hodi submete ema nia fuan livre, maibé prekáriu ba podér superiór, maibé Nia nunka hakarak halo: nia respeita ita-nia liberdade. «Ó – Inkizidór hateten ba Jezús – hodi aseira mundu no hatais furak César sira-nian, ó harii reinu universál ida no fó dame universál» (Os irmãos Karamazov, Milão 2012, 345); no ho tesi-lia forte nia taka: «Se iha ema ida ne’ebé merese liu sira seluk ita-nia ahi-lakan, ema ne’e mak ó» (348). Ne’e mak lia-bosok ne’ebé repete iha istória, tentasaun ba dame falsu nian, bazeia ba podér, ne’ebé depois lori ba ódiu no traisaun Maromak nian no laran-moruk iha klamar.
Iha finál, tuir narrasaun ne’e, Inkizidór hakarak atu Jezús «dehan buat ruma ba nia, buat ruma moruk, buat ruma terrível». Maibé Kristu reaje ho jestu dosil no konkretu: «hakbesik ba nia iha silénsiu, no re’i neineik ninia ibun katuas nian no lahó raan» (352). Jezús nia dame la domina ema seluk, nunka dame armada [ho kilat]: nunka! Evanjellu nia kilat sira mak orasaun, ternura, perdaun no domin gratuitu ba ema seluk, domin ba hotu. Ne’e mak forma atu lori Maromak nia dame ba mundu. No tanba ne’e mak agresaun armada loron hirak ne’e nian, hanesan mós funu naran de’it, reprezenta hirus hasoru Maromak, traisaun blasfema ba Na’i Páskua nian, hodi prefere maromak falsu mundu ne’e nian duké nia oin maus. Funu mak nafatin asaun umana ida atu lori ema ba idolatria podér nian.
Molok nia Páskua ikus, Jezús dehan ba ninia dixípulu sira: «Imi ket laran taridu, imi keta ta’uk» (Jo 14, 27). Loos, basá enkuantu podér mundanu husik de’it mak destruisaun no mate – ita haree iha loron sira ne’e – nia dame harii istória, hahú husi ema ne’ebé simu simu dame ne’e nia fuan. Ne’e duni, Páskua mak festa loos Maromak no ema nian, basá dame ne’ebé Kristu manán iha krús ho saran an rasik nia fahe mai ita.Tanba ne’e mak Na’i Moris-Hi’as mosu ba dixípulu sira iha loron Páskua nian; no oinsá Nia kumprimenta sira? «Dame hela ho imi!» (Jo 20, 19.21). Ne’e mak saudasaun Kristu manán-na’in nian, Kristu moris-hi’as nian.
Maun-alin, biin-alin, Páskua singifika “pasajen”. Espesialmente iha tinan ne’e, mak okaziaun ho bensan nian atu pasa husi Maromak mundanu ba Maromak kristaun, husi kaan-teen ne’ebé ita lori iha ita-nia laran ba karidade ne’ebé liberta ita, husi espetativa dame ida mai husi forsa ba kompromisu sasin konkretu kona-ba Jezús nia dame. Maun no biin-alin sira, mai ita tau ita an iha Krusifikadu nia oin, fonte ita-nia dame nian, no ita husu ba nia dame ba fuan no dame ba mundu.
