24 Agostu
SAUN BARTOLOMEU
Evanjellu Jo 1,45-51
«Filipe hasoru Natanael hodi dehan ba nia: “Ami foin hetan Ida ne’ebé Moises no profeta sira fó sai nanis, katak Jezús, José nia oan, husi Nazaré.”Natanael hateten: “Buat di’ak ida bele mai husi Nazaré?” Filipe hatán ba nia: “Ó mai no haree.” Haree Natanael hakbesik ba Nia, Jezús dehan kona-ba nia: “Ida ne’e mak ema Israel loloos, iha ne’ebé la iha lia bosok!” Natanael husu ba Nia: “Ita hatene ha’u oin sá?” Jezús hatán: “Molok Filipe bolu ó, Ha’u haree ona ó iha ai-figueira okos.” Natanael dehan fali: “Rabbi, Ita mak Maromak nia Oan, Ita mak Israel nia Liurai!”» (Jo 1, 45-49).
Iha Evanjellu sinóptiku sira, nia naran Bartolomeu. Naran Bartolomeu iha realidade mak patronímiku ida (naran mai husi aman ka dexendente ida). Iha aramaiku mak Bar-Talmai, katak ‘Talmai’ nia oan, ema maka’as nia oan, maibé, iha João nia Evanjellu, nia mak Natanael. Tuir maioria estuda-na’in sira apóstolu nia naran própriu mak Natanael, katak “Maromak nia don ida”, tuir etimolojia nia naran nian, hanesan Santu hotu ba Kreda.
Bolun iha Evanjellu João nian
Buat hotu ne’ebé ita hatene ho serteza, kona-ba Bartolomeu nia moris mai husi testu sira Evanjellu nian, liuliu Evanjellu S. João nian, ne’ebé haktuir ninia vokasaun ho modu detallu.
Bartolomeu mak peskadór Kaná nian, maibé koñese di’ak iha Nazaré, nia distánsia kilómetru ualu de’it, maibé nia la konfia iha ema foho sira. Tanba ne’e mak nia duvida bainhira ninia belun Filipe ko’alia ba nia kona-ba Jezús. Maibé, Filipe simplesmente hatán ba nia: “mai no haree” . Nune’e, Bartolomeu bá no, bainhira Jezús haree nia, hatudu ba nia konfiansa lahó presedente: finalmente israelita sinseru ida. Jezús simu nia, maibé nia konsege hatán de’it, hodi husu oinsá mak Jezús hatene nia. Defaktu, nia ema konkretu ida, metin ba tradisaun no nia medita Bíblia, loroloron, hanesan Lei ezije.
Jezús nia liafuan halo ita haree uitoan Natanael nia espíritu: ninia domin ba lia-loos. Apóstolu ne’e mak ema ne’ebé buka lia-loos, Ninia intelijénsia nakloke ba mistériu ne’ebé hatudu an. Apóstolu ne’e mak íkone fiar-na’in loloos ida ne’ebé hosi Liafuan nia roman, halo kroat ninia kapasidade haree interiór no, hodi fiar, rekoñese Jezús nu’udar Makso’ik ne’ebé Israel hein. Ne’e duni, depoizde deskonfiansa ne’ebé nia iha, Bartolomeu nia adezaun ba Jezús totál tebes: “Ita mak Liurai Israel nian!”, nia haklaken! Haree husi ninia orijen, ita bele hanoin katak Bartolomeu prezente iha Festa Kaná nian, palku ba milagre dahuluk Jezús nian, maibé la iha prova sira iha testu.
Apóstolu iha Índia, mártir iha Arménia
Depoizde Jezús nia mate, ita hatene Apóstolu sira ne’ebé mak halobur iha orasaun iha Senákulu, tanba livru Apóstolu sira-nia Hahalok hatudu lista presiza naran sira-nian. Entre sira iha mós Bartolomeu.
Buat ne’ebé apóstolu ne’e halo depois, ita la hatene istorikamente, maibé, parese nia ba haklaken Liafuan iha rejiaun oioin Oriente nian, Mezopotámia nian to’o Índia, hodi halo milagre no kura milagroza sira, to’o iha rai Arménia. Iha-ne’ebá, aleinde konverte populasaun sidade 12 nian, nia konsege evanjeliza liurai Polimio no nia kaben, hodi hamosu hirus iha maromak lokál sira-nia amlulik nia leet.
Ikusmai, amlulik maromak lokál sira konvense Astiage, liurai nia alin, atu oho tiha Bartolomeu. Ninia martíriu akontese iha Albanópolis, maizmumenus iha tinan 68.
Iha sékulu barak nia laran, liutiha akontesimentu oioin, ninia relíkua sira, to’o iha Roma, hodi imperadór Otão III nia mediasaun, no hamahan an iha Bazílika dedika ba nia iha illa Tiberina.
