Buat ne’ebé haree didi’ak iha Don Bosco mak ninia karizma edukadór nian. Sempre no iha fatin hotu, Don Bosco mak, edukadór jerasaun foun sira-nian. Tuir mai trasu ruma ninia asaun edukativa nian
Liafuan edukasaun mai husi liafuan “ex-ducere” (italianu). Ex signifika ba li’ur no ducere signifika kondús, lori, hasai. Eduka mak hasai ba li’ur potensialidade hotu, posibilidade hotu ema ida nian. Tanba xave interiór ema ida-nian mak propriedade eskluziva ema ne’e nian, edukasaun mak obra pesoál ida. Edukadór/a sira mak fasilitadór/a, orientadór/a, asesór/a iha knaar ida-ne’e. Kona-ba ne’e, Don Bosco mestre ida. Nia mestre iha korresponsabiliza labarik sira, adolexente sira no joven sira iha sira-nia edukasaun. Edukasaun hotu mak proposta ida ne’ebé ema bele aseita eh hakribi. Aseitasaun, enjerál, mai husi kapasidade atu formula proposta ho maneira konvinsente no hokonviksaun.
Edukasaun mak obra fuan nian
Espresaun ida-ne’’e santu barak nian nune’e mós Don Bosco nian. Nia hakarak dehan katak edukasaun tenke atinje ema nia profundidade. Iha Bíblia, iha tradisaun populár no iha relijiaun oioin, atinke fuan signifika atinje sentru desizaun nian ne’ebé kle’an liu ih aema. Edukasaun mak obra profundidade nian no la’ós superfisialidade nian. Aleinde ne’e, edukasaun mak obra fuan nian tanba kria relasaun/vínkulu. Livru didátiku di’ak liu mak profesór/a. Testu katekeze ne’ebé di’ak liu mak katekista. Ita eduka hodi kria ligasaun, aprezenta modelu sira no ema signifikativu sira.
Grasa unidade nian
Don Bosco mak santu ida ne’ebé nunka hateke ba ema husi dimensaun ida de’it. Relijiaun de’it ladi’ak. Razaun de’it mós lae. Emosaun de’it mós perigoza. Tanba ne’e, Don Bosco propoi relijiaun, razaun no emosaun. Tolu ne’e hamutuk mak fó dimensaun integralidade nian… Difisi ba Don Bosco propoin dimensaun ida de’it ba ema nia edukasaun. Nune’e: “sarani di’ak tanba sidadaun onestu”. Nune’e mós, saude, sabedoria, santidade.
Protagonizmu diferensiadu no kompleksu
Halo impresaun maka’as ba ema ne’ebé koñese Don Bosco nia moris no ninia serbisu, haree joven lubun boot ne’ebé nia lori ba dalan santidade nian. Ita temi balun: Domingos Sávio, Luis Orione, Luis Guanella, Miguel Rua, Felipe Rinaldi, José Alamano, Maria Mazzarello, Laura Vicuña… Iha joven santu barak ne’ebé moris iha Oratóriu Don Bosco nian. Aleinde ne’e, labarik difisil, iha situasaun vulnerabilidade nian, nia konsege tulun sira harii personalidade forte ba família sira, nune’e mós ba sidade no pátria. Serbisu iha grupu (kompañia relijioza sira, hanesan Don Bosco hanaran) karakteriza metodolojia edukativa Don Bosco nian.
Resiliénsia
La iha ema ida ne’ebé lakon. Iha liña tradisaun sarani, Santu Agostinho hateten katak ema ne’ebé aat liu, di’ak liu fali balada ne’ebé matenek. Ne’e tanba balada ema bele treinu de’it no ema ne’ebé aat liu, bele restaura fali ninia dignidade. “Iha joven ida-idak, maski difisil liu mós, iha nafatin talin ida sensivel ba di’ak. Edukadór nia knaar mak deskobre nia no husi nia harii hikas nia moris”, mak Don Bosco nia fraze ida. La iha joven ne’ebé lakon, liuliu bainhira siénsia umana sira avansa maka’as: pedagojia, sosiolojia, psikolojia… Liután ne’e, iha ema nia fuan kle’an liu, Espíritu Santu Maromak nian kontinua influensia ema sira.
Orizonte sira
Kritériu ida ohin loron nian atu hili profisaun ida mak “manán osan”. Hilin sira hotu ema halo iha liñ aida-ne’e. Ne’e uitoan liu. Labele redús ema ba dimensaun ekonómika. Joven ida ne’ebé prepara an ba kazamentu dal ida dehan katak nia seidauk nia marka data kazamentu nian tanba tuir nia ema ida tenke iha maturidade haat:atu asume kazamentu: fízika, psikolójika, ekonómika no espirituál. Nia hateten tan katak nia iha maturidade fízika no ekonómika. Nia sei falta, iha momentu ne’e, atu buras iha dimensaun psikolójika no espirituál. Loos duni. Eduka katak propoin orizonte aas, kle’an no tranxendente.
Karidade promosionál no libertadora
Don Bosco moris iha tempu ida reforma edukasionál boboot. Nia kompromete an iha ne’e hotu ho forma krítika no entuziasta. Se iha santu ida ne’ebé luta atu harii eh loke eskola ba jerasaun foun sira, nia mak Don Bosco. Don Bosco fó paun tipu tolu ba joven sira: paun padaria nian, paun edukasaun nian no paun eukaristia nian. Ba nia, paun tolu ne’e liga metin ba malu. Don Bosco nia uma nafatin uma paun nian. Ba nia, sidadaun onestu mak ida-ne’ebé iha profisaun ida no serbisu ida atusustenta nia an rasik no ninia família. Iha buat ne’e nia sai ezemplár no persistente.
Gradualidade
Iha espresaun ida ne’ebé Don Bosco uza beibeik: “Di’ak liu [ótimu] mak inimigu di’ak nian”. Ne’e katak sasukat aas sai proposta ba ema hotu, maibé ema ida-idak moris la hanesan. Oratóriu Salezianu ba ema hotu no respeita ida-idak nia dalan. Ba ema ne’ebé mai iha uma saleziana tanba de’it estudu iha ne’ebá di’ak no forte, oferese mós posibilidade voluntariadu nian, padraun étiku aas, solidariedade, santidade. Ida-ne’e bele haree husi rezultadu edukasaun saleziana ne’ebé halo posivel atu mosu santu adolexente ida mesak Kreda Katólika nian ne’ebé la’ós martir: S. Domingos Sávio (1842-1857).
