Nu’udar tradisaun, iha Família Saleziana nian iha fulan Maiu ita oferese floriña ba Na’i-Feto. Ita bá lee hikas saida mak Don Bosco dehan kona-ba ne’e: “Prepara ai-funan ramallete ida atu oferese nia ba Maria iha nia loron festa nian. ¿Halo oinsá? Hodi halibur ida loroloron. ¿No oinsá halo ida-ne’e agora ne’ebé la iha ai-funan iha to’os? Iha imi-nia fuan. ¿No ai-funan ida-ne’ebé? Virtude ki’ik-oan ida atu pratika loroloron atu fó onra ba Maria Santíssima. Kumpre floriña ne’e hotu atu iha loron festa boot nian sei iha ramallete barak hanesan imi mós barak no atu ema ida labele falta ho ninia ai-funan ida. Imi fiar bá katak Maria Santíssima sei haksolok agradese liu ba imi-nia prezente”.
Tinan ida-ne’e ita-nia floriña foti husi Papa Francisco nia liafuan sira, omilia kona-ba Na’i-Feto no ninia orasaun sira dirije ba Maria iha okaziaun oioin hahú husi ninia pontifikadu.
1 Maiu
«MARIA, “INFLUENCER” MAROMAK NIAN».
“Ho liafuan uitoan de’it nia iha korajen atu dehan “sín” no konfia iha domin, konfia iha Maromak nia promessa sira, forsa ida mesak ho kbiit atu hafoun, atu halo foun buat hotu. No ita hotu iha buat ruma atu hafoun iha laran. Ohin ita husik Maromak hafoun buat ruma iha ita-nia fuan. Ita hanoin uitoan lai: saida mak ha’u hakarak Maromak hafoun iha ha’u-nia fuan?” Maria, lahó dúvida iha misaun difisil ida, maibé difikuldade sira la’ós razaun atu dehan “lae” […] Maria joga nia moris tomak, no tanba ne’e nia forte, tanba ne’e nia influencer ida, influencer Maromak nian!”
(Papa Francisco ba joven sira iha JMJ#Panama2019).
2 Maiu
«SARANI IDA LAHÓ NA’I-FETO NIA OAN-KIAK IDA»
«Bainhira sarani ida dehan mai ha’u, katak nia la hadomi Na’i-Feto, katak nia la buka Na’i-Feto, la harohan ba Na’i-Feto, ha’u sente triste. Ha’u hanoin dala ida, kuaze tinan 40 liubá, ha’u iha Béljika, iha konferénsia ida, no iha kazál ida katekista sira-nian, sira rua hotu profesór/a universidade, ho oan sira, família furak ida, no ko’alia kona-ba Jezús Kristu di’ak loos. Iha pontu ida ha’u dehan: «No devosaun ba Na’i-Feto?». «Maibé ami supera tiha ona etapa ida-ne’e. Ami koñese didi’ak Jezús Kristu nune’e ami la presiza Na’i-Feto». No buat ne’ebé mai iha ha’u-nia neon no fuan mak: “Mah…sira oan-kiak (órfaun) kuitadu liu!” Nune’e, loos ka lae? Tanba sarani ida lahó Na’i-Feto nia oan-kiak ida».
(Papa Francisco ba joven sira ne’ebe buka deskobre vokasaun, 29-6-2014).
3 Maiu
NAKONU HO GRASA, KATAK NAKONU HO BELEZA!
«Anju la dehan ba Maria: “ó nakonu ho intelektu, ó intelijente, ó nakonu ho virtude, ó feto super-di’ak”. La’e: “ó nakonu ho grasa”, katak nakonu ho gratuidade, beleza. Na’i-Feto mak ida-ne’ebé furak liu hotu. Beleza mak dimensaun umana ida ne’ebé dalabarak ita la fó atensaun. Ita ko’alia kona-ba lia-loos, bondade no ita tau ba ba sorin beleza. Loloos beleza importante hanesan sira seluk. Importante atu ita haree Maromak iha beleza». (Papa Francisco iha entrevista kona-ba Ave Maria – 8 Outubru 2018).
4 Maiu
APRENDE HUSI MARIA ATU HALO EMA SELUK SAI PROTAGONISTA
«Iha Maria nia eskola, ita a prende katak moris la’ós marka ho protagonizmu, maibé kapasidade atu halo ema seluk protagonista… Iha Maria nia eskola ita aprende katak protagonista la presiza atu hatún, atu trata aat, atu ko’alia aat ema ka hamoe ema seluk atu folin liu ka importante, la uza violénsia fízika ka psikolójika atu sente seguru ka protejidu… la uza forsa ameasa nian ka podér nian, hakilar husi ida-ne’ebé forte liu atu halo nia iha kbiit ho laran-makerek no manipulasaun, maibé moris husi forsa renovasaun no renovadora solidariedade nian». (Papa Francisco iha festa Na’i-Feto Guadalupe, 12 Dezembru 2018).
5 Maiu
APRENDE HUSI MARIA ATU LA SAI JOVEN-SOFÁ!
«Tuir Evanjellu Lucas nian, Maria, simu tiha anju nia anunsiu hodi hatán «sim» ba vokasaun atu sai Makso’ik nia Inan, nia hamri’ik no bá lalais, vizita nia prima Isabel, ne’ebé isin-rua fulan neen ona (kf. 1, 36.39). Maria foin-sa’e liu; buat ne’ebé anunsia ba nia mak don boot liu, maibé inklui mós dezafiu boboot: Na’i haraik ba Nia ninia prezensa no ninia apoiu, maibé mós sei iha buat barak ne’ebé nakukun iha ninia neon no fuan. Maski nune’e, Maria la taka an iha uma, la husik ta’uk ka foti-an paraliza nia. Maria la’ós hanesan ema sira, ne’ebé atu sente di’ak, presiza sofá di’ak ida atu hela kómoda no segura. Nia la’ós joven-sofá! (kf. Discurso na Vigília, Cracóvia, 30/VII/2016). Nia haree katak nia prima idoza presiza tulun, Nia la lakon tempu no hahú kedas atu bá» (Papa Francisco nia Mensajen ba Loron Mundiál Juventude 2017).
6 Maiu
NAI-FETO TULUN ITA BURAS, ENFRENTA MORIS NO SAI LIVRE!
«Maria mak inan, no inan ida preokupa liuliu ba nia oan sira nia, hatene tau matan ho domin boot no mamar. Na’i-Feto hare di’ak ita-nia saúde. Katak sá buat ne’e, Na’i-Feto haree di’ak ita-nia saúde? Ha’u hanoin liuliu ba aspetu tolu: nia tulun ita atu buras, atu enfrenta moris no atu sai ema livre; nia tulun ita atu buras, atu enfrenta moris no atu sai ema livre». (Papa Francisco, iha Basilica Santa Maria Maggiore,4 Maiu 2013).
7 Maiu
APRENDE RAI IHA FUAN MAROMAK NIA PASAJEN IHA MORIS
«“Maria rai buat hotu iha nia fuan” (Lc 2,19). Nune’e mak Lucas haktuir atitude ne’ebé Maria iha hodi simu buat hotu ne’ebé nia moris… Dook husi hakarak komprende ka domina situasaun, Maria mak feto ne’ebé hatene rai, katak, proteje, rai iha nia fuan Maromak nia pasajen iha nia povu nia moris. Nia aprende sente nia Oan nia fuan nia pulsasaun bainhira sei iha nia knotak, hodi hanorin Nia deskobre, durante moris tomak, Maromak nia fuan ne’ebé fekit iha istória. Nia aprende sai inan, no fó ba Jezús esperiénsia furak atu hatene katak nia Oan. Iha Maria, Liafuan rohan-laek la sai de’it isin, maibé aprende atu rekoñese Maromak nia ternura inan nian». (Papa Francisco, Omilia 1 Janeiru 2017).
8 Maiu
IHA MARIA NIA ESKOLA APRENDE ATU DESKOBRE VOKASAUN RASIK
«Uma Santa Na’i-Feto nian [Loreto] mak uma joven sira-nian, basá iha-ne’e Maria Virjen, nakonu ho grasa, kontinua ko’alia ba jerasaun foun sira, hodi akompaña ida-idak atu buka vokasaun rasik. Tanba ne’e, iha-ne’e ha’u hakarak asina ‘Exortação Apostólica’, rezultadu Sínodu dedika ba joven sira. Nia títulu “Christus vivit — Kristu moris” […] Ha’u hanoin Loreto nu’udar fatin privilejiadu iha-ne’ebé foin-sa’e sira bele mai atu buka sira nia vokasaun rasik iha Maria nia eskola… Iha-ne’e, rai didi’ak muru sira ne’ebé, tuir tradisaun, mai husi Nazaré, iha-ne’ebé Virjen Santa hateten nian “Sim”, hodi sai Jezús nia inan. Iha eventu Anunsiasaun hatudu dinámika vokasaun espresa iha momentu tolu ne’ebé marka Sínodu: 1) rona Liafuan-projetu Maromak nian; 2) dixernimentu; 3) desizaun» (Papa Francisco nia Diskursu iha Loreto, 25 Marsu 2019).
9 Maiu
MOMENTU DAHULUK IHA ANUNSIASAUN – RONA
«Momentu dahuluk, ida rona nian, hatudu ho Anju nia liafuan sira: «Keta ta’uk Maria […] Ó sei kous no tur ahi Oan-Mane ida, ne’ebé ó sei hanaran Jezús» (vv. 30-31). Maromak mak nafatin foti insiativa atu bolu hodi tuir Nia… Nia nafatin la’o uluk ba ita, Nia loke dalan iha ita-nia moris. Presiza prontu nafatin no disponivel atu rona no simu Maromak nia lian, ne’ebé ita labele rekoñese iha tarutu no iha ajitasaun nia laran… Maria konvida joven sira atu tun iha nivel kle’an no sintoniza an ho Maromak!» (Papa Francisco nia Diskursu iha Loreto, 25 Marsu 2019).
10 Maiu
MOMENTU DARUAK IHA ANUNSIASAUN – DIXERNE
«Momentu daruak ba vokasaun ida-idak mak dixernimentu, haktuir iha Maria nia liafuan sira: «Ne’e sei sai oinsá loos?» (v. 34). Maria la duvida; ninia pergunta la’ós tan kuran fiar maibé esprime ninia hakaran atu deskobre Maromak nia “surpreza sira”. Iha pergunta ne’e hatudu atensaun atu komprende ezijénsia hotu Maromak nia projetu nian ba nia moris, atu koñese ninia aspetu hotu. Atu halo ninia kolaborasaun sai responsavel liután no kompleta liután. Ida-ne’e mak atitude própria dixípulu nian» (Papa Francisco nia Diskursu iha Loreto, 25 Marsu 2019).
11 Maiu
MOMENTU DATOLUK ANUNSIASAUN: DESIDE
«Desizaun mak pasajen datoluk ne’ebé karakteriza vokasaun sarani ida-idak, no haktuir iha Maria nia resposta ba Anju: «Halo tuir Ita-nia Liafuan bá!» (v. 38). NInia “sim” ba Maromak nia projetu salvasaun, realiza liuhusi Enkarnasaun, mak entrega nia moris rasik ba Nia. “Sim” ida laran-metin ne’ebé nakonu no disponibilidade totál ba Maromak nia vontade. Maria mak modelu vokasaun hotu nian no inspiradora ba pastorál vokoasionál hotu-hotu: joven sira ne’ebé buka ka husu kona-ba sira-nia futuru, bele hetan iha Maria, tulun atu dixerne Maromak nia planu ba sira no forsa atu adere ba planu Maromak nian» (Papa Francisco nia Diskursu iha Loreto, 25 Marsu 2019).
12 Maiu
MARIA AKOMPAÑA ITA
«Maria nia ezisténsia tomak mak knananuk ida ba moris, knananuk ida ba domin: nia fó moris ba Jezús iha isin no akompaña Kreda nia moris iha Kalváriu no iha Senákulu […]. Inan ida ne’ebé hanorin atu sai fértil, atu sai nakloke nafatin no fekundu iha buat di’ak, iha ksolok no iha esperansa, atu fó moris ba maluk, moris fízika nune’e mós espirituál» (Papa Francisco, 4 Maiu 2013).
13 Maiu
ITA IHA INAN!
«Mosu iha lalehan (…) feto ida nabilan hanesan loron»: haree-na’in husi Patmos iha Apokalipse fó sasin (12, 1), hakerek mós katak nia «atu sai inan»… Iha Evanjellu Jezús dehan ba eskolante: «Ida-ne’e ó-nia Inan» (Jo 19, 26-27). Ita iha Inan! «Señora ida furak liu»: hare-na’in Fátima nian hateten bainhira sira fila ba uma, iha loron 13 Maiu tinan 100 liubá… Inan Virjen la mai iha ne’e atu ita haree Nia… maibé Nia, mai atu fó hanoin ita kona-ba risku infernu nian ne’ebé moris bele lori ita bá, bainhira ita moris lahó Maromak no hafoer Maromak iha kriatura sira» (Papa Francisco, 13 Maiu 2017).
14 Maiu
MARIA MODELU KARIDADE NIAN
«Na’i-Feto hakarak lori mai ita hotu mós, ita hotu, don boot liu, katak, Jezús; no ho Nia lori mai ita nia domin, nia dame, nia ksolok. Nune’e Kreda hanesan Maria: Kreda la’ós negósiu ida, la’ós ajénsia umanitária ida, Kreda la’ós NGO ida, Kreda simu mandatu atu lori ba Kristu no ninia Evanjellu ba ema hotu» (Papa Francisco, 13 Maiu 2017).
15 Maiu
MARIA MODELU UNIAUN HO KRISTU
«Maria modelu uniaun nian ho Kristu. Virjen Santa nia moris mak moris feto ida nia povu nian: Maria harohan, serbisu, bá iha sinagoga… Maibé ninia asaun hotu halo iha uniaun perfeita ho Jezús. Uniaun ida-ne’e to’o iha nia tutun iha Kalváriu: iha-ne’e Maria sai ida de’it ho Oan iha martíriu fuan nian no iha oferta moris nian ba Aman ba umanidade nia salvasaun. Na’i-Feto halo sai ninia rasik noa Oan nia terus no ho Nia aseita Aman nia vontade, iha obediénsia ida ne’ebé lori fuan, ne’ebé haraik vitória loloos hasoru aat no mate» (Papa Francisco, 13 Maiu 2017).
16 Maiu
MARIA KORE FUKUN SALAN NIAN
«Maria nafatin lori ita ba Jezús. Nia mak feto ida fiar nian, fiar-na’in loloos ida. Ita bele husu: oinsá loos Maria nia fiar? Elementu dahuluk ninia fiar nian mak ida-ne’e: nia kore fukun hotu salan nian (kf Lumen gentium, 56). Konsíliu Vaticano II foti espresaun ida S. Ireneo nian ne’ebé dehan: “Fukun dezobediénsia Eva nian hetan ninia solusaun iha Maria nia obediénsia; buat ne’ebé feto-raan Eva kesi ho ninia fiar-laek, feto-raan Maria kore ho ninia fiar” (Adversus Haereses III, 22, 4)… Maria, ne’ebé ho ninia “sim” loke odamatan ba Maromak atu kore fukun dezobediénsia antiga, mak inan ida ne’ebé ho pasiénsia no ternura lori ita ba Maromak atu Nia kore fukun sira ita-nia klamar nian ho Aman nia mizerikórdia» (Papa Francisco, 12 Outubru 2013).
17 Maiu
ITA HUSIK MARIA HATEKE MAI ITA
«Bainhira ita-nia moris rungu-ranga, ita hateke ba Na’i-Feto. Maibé, liuliu husik Na’i-Feto hateke mai ita. Bainhira nia hateke mai ita nia la haree ita nu’udar ema sala-na’in, maibé oan sira […] Na’i-Feto nia matan hatene leno nakukun hotu, halakan esperansa iha fatin hotu, ninia hateken mai ita dehan: “Oan doben sira, aten-brani bá; ha’u imi-nia Inan, iha ne’e!”».
(Papa Francisco, Omilia 1 Janeiru 2019).
18 Maiu
ITA HUSIK MARIA KONSOLA ITA
«Ita presiza konfia iha Inan. Iha Eskritura nia hakohak situasaun konkreta oioin no prezente iha-ne’ebé presiza: nia bá nia prima Isabel, fó tulun ba kaben-na’in sira ha Caná, enkoraja eskolante sira iha Senákulu … Maria mak aimoruk iha solidaun no desgregasaun. Nia mak Inan konsolasaun nian… Nia hatene katak atu konsola la to’o de’it liafuan sira, presiza prezensa; nia prezente nu’udar inan. Ita husik nia hakohak ita-nia moris» (Papa Francisco, Omilia 1 Janeiru 2019).
19 Maiu
ITA HUSIK MARIA KAER ITA LIMAN
«Iha dalan moris nian, ita husik nia kaer ita-nia liman. Inan sira kaer oan sira nia liman no loris sira ba moris ho domin. […] Maromak mós presiza Inan: satán ita, presiza inan ida. Jezús rasik fó mai ita, la’ós iha momentu naran ida, maibé husi krús: «“Ida-ne’e ó nia Inan!” (Jo 19,27) Nia dehan ba eskolante, ba eskolante ida-idak. Na’i-Feto la’ós opsionál ida: ita presiza simu nia iha moris. Nia mak Liurai-Feto dame nian ne’ebé manán aat no lori ita iha dalan sira di’ak nian, lori unidade ba oan sira, eduka ba kompaixaun».
(Papa Francisco, Omilia 1 Janeiru 2019).
20 Maiu
MARIA LORI JEZÚS MAI ITA
«Maria, bainhira vizita Isabel. Saida mak Maria lori ba nia? Jezús. Kreda lori Jezús: ne’e mak sentru Kreda nian, lori Jezús! Se, nu’udar ipóteze, akontese katak Kreda la loris Jezús, nia mak Kreda mate ida! Kreda tenke lori Jezús nia karidade, Jezús nia domin, Kezús nia karidade» (Papa Francisco iha Audiénsia Jerál, 23 Outubru 2013).
21 Maiu
MARIA MAROMAK NIA INAN
«Maromak nia Inan mak títulu importante liu Na’i-Feto nian. Maibé pergunta ida mosu: tanba sá ita dehan Maromak nia Inan no la’ós Jezús nia Inan? … Kreda afirma: Maria mak Maromak nia Inan… Husi bainhira Na’i inkarna iha Maria, husi loron ne’e no ba nafatin, Nia lori ita-nia umanidade iha nia. La iha ona Maromak lahó ema: isin ne’ebé Jezús foti husi Inan ninian mós no ba nafatin ninian. Dehan Maromak nian fó hanoin mai ita kona-ba ida-ne’e: Maromak besik ba umanidade hanesan kosok-oan ida ba inan ne’ebé kous iha nia knotak». (Papa Francisco, Omilia 1 Janeiru 2018).
22 Maiu
MARIA INAN MIZERIKÓRDIA NIAN
«Ita rai iha ita-nia fuan Maromak nia mizerikórdia iha armonia perfeita ho ita-nia Oan Jezús. Maria, ita konfirma katak Maromak nia Oan-Mane nia mizerikórdia la hatene fronteira no to’o ba hotu hodi la esklui ema ida». (Papa Francisco iha Misericordiae Vultus”, 11 Abríl 2015).
23 Maiu
MARIA KONVERTE MAKASALAK SIRA
«Ó Maria, fitun tasi nian, maksalak sira nia subar-fatin, halo atu ema sira ne’ebé hamosu funu, ódiu no pobreza, esplora maun-alin sira no sira-nia frajilidade, halo komérsiu la dignu ema nia moris nian, bele hetan konversaun fuan nian». (Papa Francisco iha orasaun iha Lampedusa, 8 Jullu 2013).
24 Maiu
MARIA TULUN-NA’IN ATU HABELAR LIAFOUN DI’AK
«Fitun evanjelizasaun foun nian, tulun ami iha sasin komunidade nian, iha servisu, iha fiar lakan no laran-luak, iha justisa no domin ba ema kiak sira, atu ksolok Evanjellu nian to’o ba rai-ikun rai-ulun hotu no la iha ema ida mak la hetan ninia roman».
(Papa Francisco iha Evangelii Gaudium, 24 Novembru 2013)
25 Maiu
MARIA HALO ITA KONTEMPLA JEZÚS NIA OIN
«Ami dirije ba ita orasaun Salve Liurai-Feto, atu ita keta kolen atu dirije ita-nia matan laran-sadia nian mai ami no halo ami bele kontempla ita-nia Oan Jezús nia oin mizerikórdia nian».
(Papa Francisco iha Misericordiae Vultus, 11 Abríl 2015)
26 Maiu
TULUN ATU HADOMI HO MANEIRA GRATUITA
«Ami presiza ita-nia matan sala-laek atu hetan kapasidade atu hateke ba ema ho respeitu no rekoñesimentu, lahó interese egoista no laran-makerek. Ami presiza ita-nia fuan sala-laek, atu hadomi ho maneira gratuita, lahó finalidade seluk maibé buka ema seluk nia diak, ho simplisidade no sinseridade, hodi hakribi máskara no reboka hotu».
(Papa Francisco, 8 Dezembru 2016).
27 Maiu
TULUN ATU HADOMI JEZÚS NIA ISIN IHA MALUK SIRA
«Ami presiza ita-nia liman sala-laek, atu hamaus ho ternura, atu kona Jezús nia isin iha maun no biin-alin sira ne’ebé kiak, moras, ema despreza, atu foti sae ema ne’ebé monu no tahan ema ne’ebé kbiit-laek. Ami presiza ita-nia ain sala-laek, atu bá hasoru ema ne’ebé la hatene halo ain-hakat dahuluk, atu la’o iha ema sira ne’ebé lakon ninia dalan, atu bá buka ema ne’ebé mesak».
(Papa Francisco, 8 Dezembru 2016).
28 Maiu
PROTEJE FAMÍLIA SIRA
«Prezerva ami-nia família sira, proteje joven no labarik sira, konsola sira ne’ebé terus. Sai Inan ba sarani sira no Kreda nia bibi-atan sira, modelu no fitun evanjelizasaun foun nian».
(Papa Francisco – Cuba 21 Setembru 2015).
29 Maiu
HAROHAN BA KONSAGRADA SIRA
«Ba Ita, Feto ne’ebé konsagra tomak ba Maromak, ha’u saran feto konsagrada sira iha vida relijioza no sekulár… Ba sira ha’u husu ksolok atu sira sai hanesan Ita, espoza no inan, fekunda iha orasaun, karidade, kompaixaun».
(Papa Francisco, Angelus 1 Janeiru 2017).
30 Maiu
HAMOSU HAKARAN SANTIDADE NIAN
«Hamosu iha ami hakaran foun santidade nian: iha ami-ni lia fuan, naroman lia-loos nian; iha ami-nia hahalok, nalian knananuk karidade; nian, iha ami-nia isin no ami-nia fuan, pureza no kastidade nia horik-; iha ami nia moris, sai prezensa beleza tomak Evanjellu nian».
(Papa Francisco, 8 Dezembru 2013).
31 Maiu
AMI ITA-NIA OAN
«Ami ita-nia oan sira: ami tau ami-nia an iha ita-nia protesaun. Keta husik ami mesak iha momentu terus no provasaun nian. Ami konfia iha ita-nia fuan inan nian no ami konsagra ami an tomak no buat hotu ami soi. No liuliu, Inan laran-midar liu, hatudu mai ami Jezús no hanorin ami atu halo nafatin no halo de’it buat ne’ebé Nia hateten mai ami».
(Papa Francisco, 22 Setembru 2013).
