Festa Na’i-Feto Guadalupe, Padroeira prinsipál México nian no Padroeira Amérika Latina nian selebra iha 12 Dezembru.
Na’i-Feto Guadalupe mosu ba dala uluk ba índiu asteka naran Juan Diego iha Dezembru 1531. Iha lian asteka, naran Guadalupe signifika, Virjen Perfeitíssima ne’ebé hanehan maromak-feto fatuk nian. Asteka sira adora maromak-feto ‘Ketzalkoltl’, maromak-feto siak-teen, ne’ebé ba nia tenke oferese ema nia moris nu’udar sakrifísiu.
Maibé, Na’i-Feto Guadalupe, halo remata idolatria ida-ne’e no muda povu terus-na’in ne’e nia moris. Iha tinan 1539, ema Asteka liu millaun ualu hakohak fiar katólika, hodi konverte an no hapara idolatria jentiu. Iha México no iha mundu tomak, ema venera liu Na’i-Feto Guadalupe.
Aparisaun Na’i-Feto Guadalupe nian
Índiu (rai-na’in) Juan Diego iha hela to’os. Nia terus tanba nia tiu ne’ebé nia hadomi liu, moras todan. Juan harohan ba nia tiu no nia haree feto ida ho nia mantu ne’ebé nabilan tomak. Feto ne’e bolu nia ho nia naran no dehan iha lia-nauátle, lia materna asteka nian: Juan Diego, keta husik ó-nia fuan preokupa. Be ha’u la hamutuk ho ó iha-ne’e? Keta ta’uk ba moras ida-ne’e ka laran-taridu. Be ha’u la’ós ó-nia Inan? Be ó la’ós iha ha’u-nia protesaun?
Na’i-Feto ne’e husu atu índiu Juan Diego revela nia mensajen ba Bispu lokál. Mensajen katak Nia hakarak halakon samea fatuk nian, no katak povu México nian sei para ho sakrifísiu sira no atu konverte ba Jezús Kristu. Aleinde ne’e, tenke hari’i uma-kreda ida iha lokál aparisaun sira-nian.
Na’i-Feto Guadalupe nia milagre
Bispu la fiar iha índiu, maibé fó orden atu nia husu sinál ida ba Na’i-Feto nu’udar prova lia-loos istória ne’e nian. Bainhira Juan Diego bá fali to’os, Nai-Feto Guadalupe mosu fali ba nia. Nia haktuir kona-ba Bispu nia deskonfiansa, basá Maria husu atu hari’i uma-kreda boot ida iha lokál.
Maria ho hamnasa, husu ba Juan Diego atu sa’e ba foho no enxe nia mantu ka tilma ho ai-funan sira. Ne’e tempu invernu. Neve taka kampu sira. Iha tempu ne’ebá, ai-funan la moris iha rejiaun México ida-ne’ebá. Juan Diego hatene kona-ba ne’e. Maski nune’e, nia deside atu obedese. To’o tiha iha foho aas iha ne’ebé neve taka metin, nia hetan ai-funan furak liu ho kuantidade boot. Nia ku’u ai-funan barak, hakonu ninia mantu no lori ba Bispu.
Milagre daruak
Juan Diego hetan susar atu Bispu simu nia. Nia mantu ka Tilma ne’ebé lulun, nakonu ho ai-funan roza sira. Nune’e, nia loke tilma no ai-funan sira monu ba rai. Bainhira Bispu ne’e haree, nia ladauk fiar. Maibé, hotu-hotu ne’ebé iha sala laran, ho hakfodak haree katak iha índiu nia tilma iha imajen Na’i-Feto Guadalupe nian, hanesan índiu ne’e revela ba Bispu. Ema hotu iha sala fiar, inkluzive bispu. Husi momentu ne’e bá oin, buat hotu muda.
Faktu ne’e hamosu komosaun boot iha povu tomak México nian. Nune’e, hari’i tiha uma-kreda boot iha fatin ne’ebé Na’i-Feto hatudu no Juan Diego nia tilma ka mantu ne’ebé iha Na’i-Feto Guadalupe nia imajen lori ba fatin ne’e atu ema venera. Guadalupe sai Santuáriu boot México nian, no devosaun ba Na’i-Feto Guadalupe habelar ba Amérika Latina tomak. Iha 1979, Papa S. João Paulo II konsagra Na’i-Feto Guadalupe, nu’udar Padroeira Amérika Latina nian.
Estudu sira kona-ba tilma/mantu
Estudu ne’ebé hala’o ba índiu Juan Diego nia tilma revela katak pintura Na’i-Feto nia imajen nian la halo ho materiál ne’ebé hetan iha natureza no la’ós mós materiál ne’ebé ema fabrika ka halo. Iha Maria nia matan sira, iha nia Iris no pupila, haree sena iha-ne’ebé índiu loke nia tilma iha bispu nia sala, ho ema hotu prezente iha sala konforme hakerek iha dokumentu posteriór sira. Iha família ida iha sorin ida, índiu no Bispu iha sorin seluk. Matan reflete naroman hanesan ema nia matan.
Iha Janeiru 2001, enjeñeiru husi Perú, José Aste Tonsmman, revela rezultadu peskiza ne’ebé dura tinan 20, ho NASA nia tulun. Imajen matan nian halo sai boot dala 2.5000, hatudu ema na’in 13, labarik sira, feto sira, Bispu no índiu Juan Diego rasik, iha momentu entrega tilma ba Bispu.
Richard Kuhn, prémiu Nobel kímika nian, deskobre katak imajen ne’e la iha korante (kór) no katak depoizde tinan 470 nia kontinua ho ninia nabilan. Hena tilma nian baibain dura la liu tinan 20 no hahú naksobu, no buat ne’e la akontese ho tilma milagre nian, ne’ebé dura liu ona tinan 500. Sira foti konkluzaun katak buat ne’ebé forma imajen Na’i-Feto nian la’ós pintura. Fibra husi ‘ayate’, kaktu, la suporta tinta sira époka nian. Aleinde ne’e, la eziste esbozu ka marka pinsél nian.
Milagre sira Na’i-Feto Guadalupe nian
Milagre boboot akontese iha tinan 500 istória aparisaun Na’i-Feto Guadalupe nian. Povu terus-na’in México nian tau nia esperansa foun iha Na’i-Feto ho ninia vizita ida-ne’e no ninia permanénsia iha sira-nia rain.
Imajen Na’i-Feto Guadalupe nian
Na’i-Feto, ho hahalok delikadeza nian, mosu nu’udar índia (feto rai-na’in) ida, morena, hatais hanesan feto índia ne’ebé isin-rua. Iha nia hatais iha retratu lalehan nian ho fitun sira nia pozisaun iha loron ne’ebé nia mosu. Asteka sira hatene rekoñese sinál sira-ne’e no ida-ne’e sai desizivu atu akontese konversaun massa boboot povu sira-ne’e nian.
Orasaun ba Na’i-Feto Guadalupe nian
Perfeita, Virjen nafatin Santa Maria, Maromak loos nia Inan, ne’ebé moris. Inan Amérika sira-nian! Ita ne’ebe loos duni ami Inan ne’ebé laran-sadia, ami buka ita no hakilar ba ita. Rona ho kompaixaun ami-nia tanis, ami-nia laran-susar sira. Kura ami-nia laran-susar, ami-nia mizéria no sofrimentu sira. Ita ne’ebé ami Inan laran-midar no domin-na’in, simu ami iha ita-nia Mantu ne’ebé fó manas, iha ita-nia liman ne’ebé hamaus. Atu la iha buat ida hasusar ami ka perturba ami-nia fuan. Hatudu mai ami no manifesta mai ami ita-nia Oan doben, atu iha Nia no ho Nia ami bele hetan salvasaun no mundu nia salvasaun. Santíssima Virjen Maria Guadalupe nian, halo ami sai ita-nia manu-ain sira, manu-ain Maromak nia Liafuan nian. Amén.
