Papa Francisco nia lia-menon molok harohan Angelus, 31 Outubru 2021.
Maun no biin-alin sira, bondia!
Iha liturjia ohin nian, Evanjellu haktuir katak eskriba ida ne’ebé hakbesik ba Jezús no husu ba nia: «Sá loos ukun-fuan dahuluk?» (Mc 12,28). Jezús hatán hodi sita Eskritura no afirma katak ukun-fuan dahuluk mak hadomi Maromak; husi ne;e hafoin, nu’udar konsekuénsia naturál, mai daruak: hadomi maluk nu’udar an rasik (kf vv. 29-31). Rona tiha resposta ne’e, eskriba la rekoñese de’it nu’udar loos maibé bainhira nia h alo, nia repete kuaze liafuan hanesan ne’ebé Jezús hateten: «Ita dehan didi’ak, Mestre no tuir lia-loos, katak hadomi Nia ho fuan tomak, ho intelijénsia tomak no ho forsa tomak no hadomi maluk nu’udar an rasik vale liu karan no sakrifísiu sira hotu» (vv. 32-33).
Ita bele husu ba an rasik: Tanba sá, bainhira fó ninia konsensu, eskriba ne’e sente nesesidade atu dehan hikasfali Jezús nia liafuan rasik? Repetisaun ida-ne’e parese surprendente liu se ita hanoin katak ita iha Evanjellu Marcos nian, ne’ebé iha estilu ida sintétiku liu. Nune’e sá loos sentidu repetisaun nian ida-ne’e? Repetisaun ida-ne’e mak hanorin ida, mai ita hotu ne’ebé rona. Tanba ita labele simu Maromak nia Liafuan nu’udar notísia ida krónika nian. Presiza repete Maromak nia Liafuan, halo sai ita-nian rasik, rai di’diak. Tradisaun monástika, monje sira-nian, uza liafuan korajozu ida maibé konkretu liu. Dehan nune’e: tenke “rumina” Maromak nia Liafuan. “Rumina” Maromak nia Liafuan. Ita bele dehan katak nia nutritiva tebes tan ne’e tenke to’o iha ámbitu hotu moris nian: envolve, hanesan Jezús ohin dehan, fuan tomak, klamar tomak, neon tomak, kbiit tomak (kf v. 30). Maromak nia Liafuan tenke nalian, nalian, no nalian hikasfali iha ita laran. Bainhira iha eku interiór ida-ne’ebé repete, signifka katak Na’i horik iha fuan. No dehan mai ita, hanesan ba eskriba matenek Evanjellu nian: «Ó la dook husi Maromak nia reinu» (v. 34).
Maun no biin-alin sira, Na’i la la buka atu ita sai komentadór matenek Eskritura sira-nian, Nia buka fuan maus ne’ebé, hodi simu nia Liafuan, husik atu muda iha laran. Tanba ne’e mak importante familiariza ho Evanjellu, iha nafatin iha liman – Evanjellu ki’ik-oan iha bolsu mós, iha pasta atu lee no lee filafali, hadomi nia. Bainhira ita halo ida-ne’e, Jezús, Aman nia Liafuan, tama iha ita fuan, sai íntimu mai ita no ita fó fuan iha Nia. Ita foti ezemplu Evanjellu ohin nian: la to’o lee no komprende katak presiza hadomi Maromak no maluk. Presiza atu ukun-fuan ida-ne’e, ne’ebé “ukun-fuan boot”, nalian iha ita, asimila, sai lian iha ita-nia konxiénsia. Nune’e nia sei la sai letra ne’ebé mate, iha gaveta fuan nian, tanba Espíritu Santu halo natubun iha ita fini Liafuan ne’e nian. No Maromak nia Liafuan halo serbisu, nafatin iha movimentu, moris no efikás (kf Eb 4,12). Nune’e ita ida-idak bele sai “tradusaun” moris nian, diversa no orijinál. La’ós repetisaun ida, maibé “tradusaun” moris nian, diversa no orijinál, Liafuan ida mesak domin nian ne’ebé Maromak haraik mai ita. Ifa-ne’e ita haree iha Santu sira nia moris porezemplu: la iha ida hanesan ida seluk, sira hotu diversu, maibé hotu-hotu ho Maromak nia Liafuan hanesan.
Ne’e duni, ohin, ita foti eskriba ne’e nia ezemplu. Ita repete Jezus nia liafuan sira, halo nia nalian iha: “Hadomi Maromak ho fuan tomak, ho klamar tomak, ho neon tomak no ho kbiit tomak no hadomi maluk nu’udar an rasik”. No ita husu ba an rasik: ukun-fuan ida-ne’e, orienta tebes ha’u-nia moris? Ukun-fuan ida-ne’e hatudu iha ha’u-nia moris loron ba loron? Sei halo di’ak mai ita kalan ne’e, molok ita toba, halo ezame konxiénsia kona-ba Liafuan ne’e, haree se ohin ita hadomi Na’i no ita fó di’ak uitoan ba ema ne’ebé ita hasoru. Atu enkontru ida-idak sai fó di’ak uitoan, domin uitoan, ne’ebé mai husi Liafuan ne’e. Atu Virjen Maria, iha-ne’ebé Maromak nia Liafuan halo an ba isin, hanorin ita atu simu iha fuan liafuan moris sira Evanjellu nian.
