Iha Jezús nia tempu eziste “partidu oioin, hanesan, saduseu sira ne’ebé ema konsidera nu’udar kolaborasionista podér atuál nian katak romanu sira. Iha mós zelote sira, ema kro’at nian, revolusaun nian. Judas mak ida husi sira.
Kona-ba líder polítiku sira, ita nota katak Jezús bolu Liurai Erodes “asu-fuik” (Lk 12, 32), no nia matan krítiku ba ukun-na’in sira (Lk 22,25). Jezús husi parte ida iha apóstolu ida ne’ebé zelote. Kristu purifika Uma-Orasaun; iha Jetzemani eskolante sira lori ho sira surik. Husi parte seluk, Mateus, ne’ebé mós apóstolu, molok ida-ne’e kolabora ho sistema tempu nian hodi kobra impostu atu apoia dominasaun estranjeiru. Jezús kondena uzu violénsia nian (kf Mt 5, 39 ss). Buat hotu indika katak Jezús nia doutrina iha atitude realista ida. Kona-ba funu nia dehan (Lk 14,31): “Liurai ida ne’ebé mak ba funu hasoru liurai seluk, la tur uluk lai hodi hanoin didi’ak nia bele ka lae ho de’it soldadu rihun sanulu ba hasoru ida ne’ebé mai hasoru nia ho soldadu rihun ruanulu? Eh kona-ba administrasaun (16,1-7): “Ema riku ida iha emar ida atu haree nia sasán. Loron ida nia rona katak ema ne’e halo lakon nia rikusoin”, nst. Eh kona-ba asuntu justisa nian (18,1-5): “Iha sidade ida iha tesi-lia na’in ida ne’ebé la tauk Maromak, la respeita ema“, nst. No nia mós dehan ba Pilatos katak nia kbiit mai husi Maromak (Jo 19,11).
Teólogu alemaun Schnackenburg hakerek: “Se Jezús haree injustisa kondisaun sosiál no polítika nia tempu nian, nia la sente eskándalu hasoru sira no la koko atu hadi’ak? Karik Jezús hamutuk ho nia étika individuál aprezenta mós étika sosiál, ne’ebé importante liu mai ita?”
“Konforme testu sira iha Testamentu Foun ita tenke hatán ho forma negativa, pelumenus kona-ba étika sosiál direta. Inkomprensaun boot se ita konsidera Jezús, ba ninia liafuan sira kontra ema-riku sira nu’udar revolusionáriu sosiál; ejizénsia ne’ebé nia iha atu husik ninia direitu lejítimu, nu’udar ordenadór sosiál foun” (Tolstoi); ba ninia ukun-fuan domin nian ba maluk sira nu’udar komunista ida; ba ninia pregasaun domin nian hasoru funu-baluk sira nu’udar pasifista ida, iha sentidu polítiku liafuan nian; ba ninia atake sira kontra doutór lei nian nu’udar inimigu siénsia no kultura nian.
Jezús preokupa liuliu ba Reinu ninia edifikasaun/hari’in, hodi nakfilak fuan, hodi fraternidade entre ema sira, liuhusi relijiaun intimista. “Ha’u-nia reinu la’ós mundu ne’e nian”. Nia hakarak hari’i orden relijioza ida. Haree oinsá nia reziste tentasaun podér no ukun mundu nian hanesan iha epizódiu tentasaun diabu nian iha rai-fuik maran (Mt 4, 2-10), durante milagre paun nian (Jo 6,14-15) no mós Pedro ninian ne’ebé lakohi atu Nia ba hasoru mate (Mt. 12,22 ss).
Maski nune’e Jezús la’ós indiferente hasoru realidade mundu nian. Nia la dehan katak mundu ne’e dodok ho sala, hodi klasifika nian nu’udar pesimista. Ninia Reinu liuliu mak reforma interiór (Lk 6,27; 1Kor 7,17 e 29; Rm 12,2.). Nia dehan katak nia mai bolu ema maksalak sira (Mk 2,17), salva ema la’o sala dalan sira (Lk 19,10), oferese nia vida nu’udar maksoin (Mk 10,45; Jo 3,16; 10,10).
Ne’e la signifika katak Jezús ninia mensajen morál laiha relasaun ho vida no sosiedade, ho étika sosiál, eh kondisaun moris iha mundu ne’e. Jezús lakohi haketak ninia eskolante sira husi mundu, hanesan eséniu sira ne’ebé haketak husi povu nia moris no ba subar iha kuak sira Qumran nian ho hari’i komundidade takan no ho kódigu morál rigorozu.
Jezús haruka ninia eskolante sira ba mundu (Mt 10,16); no hameno sira knaar atu haklaken Evanjellu, uluknanai ba Israél (Mt 10,5-6) no hafoin ba povu tomak (Mt 24,14 nst.). Nia iha vizaun realista. Nu’udar ezemplu, asuntu kona-ba selu tributu ka impostu ba César (Mk 12,13-17): tenke selu! No resposta ba Pilatos: kbiit tomak mai husi Maromak. Ninia hahalok iha Erodes nia oin (Lk 13,31-32).
Ita bele habadak Jezús nia pozisaun iha Estadu nia oin ho maneira ida-ne’e: Estadu mak realidade ida iha ezisténsia atuál. Maibé labele absolutiza ka totaliza Estadu. Kristu nia eskolante sira tenke fó ba Estadu buat ne’ebé nia presiza ba ninia realizasaun hanesan elementu kondisaun ohin loron nian, maibé tenke opoin ka kontra se buat ne’ebé nia ejize mak Maromak ninian de’it.
Jezús konkorda ho zelote sira iha sira-nia rekoñesimentu katak buat ne’ebé prinsipál maka Maromak nia reinu; maibé la konkorda ho sira bainhira sira haketak husi Estadu nu’udar instituisaun profana maibé nesesária ba situasaun hodi haklaken Guerra santa atu harii Reinu teokrátiku. Se zelote sira konsege realiza sira-nia ideál sira sei hamosu Estadu ida totalitáriu, ne’ebé perigozu liután.
Pe. Luís Kircher
