Katekeze 15 – Maria Virjen feto harohan-na’in
PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 18 Novembru 2020
Maun no biin-alin sira, bondia!
Iha ita-nia dalan katekeze nian kona-ba orasaun, ita hasoru Virjen Maria, nu’udar feto harohan-na’in. Na’i-Feto harohan. Bainhira mundu sei la hatene nia, bainhira nia feto simples ne’ebé promete nu’udar kaben ba mane ida husi David nia uma-kain, Maria harohan. Ita bele imajina feto-raan Nazaré nian medita iha silénsiu, iha diálogu kontínuu ho Maromak, ne’ebé lalais de’it entrega ninia misaun ba nia. Nia nakonu ho grasa no sala-laek husi kedas nia inan nia knotak, maibé seidauk hatene kona-ba ninia vokasaun surprendente no estraordinária no kona-ba tasi si’ak ne’ebé nia tenke he’an. Iha serteza ida: Maria hola parte ba grupu boot ema sira ho fuan haraik-an ne’ebé istoriadór ofisiál sira la hatama iha sira-nia livru, maibé Maromak ho sira prepara ba nia Oan ninia vinda.
Maria la dirije nia moris ho modu autónoma: nia hein atu Maromak kaer nia moris ninia diresaun no gia iha-ne’ebé Nia hakarak. Nia dosil, no ho disponibilidade ida-ne’e predispoin nia an ba eventu sira ne’ebé envolve Maromak iha mundu. Katesizmu fó hanoin mai ita ninia prezensa konstante no atensaun nian ba Aman laran-di’ak nia planu no iha Jezús ninia moris tomak (kf CIC, 2617-2618).
Maria iha orasaun, bainhira arkanju Gabriel lori ba anúnsiu ba nia iha Nazaré. Ninia “Ha’u mak ne’e” ki’ik-oan no boot liu, ne’ebé iha momentu ne’ebá halo kriasaun tomak haksoit ho ksolok, ne’ebé molok ne’e iha istória salvasaun nian hahú ona ho “ha’u mak ne’e” husi ema barak seluk, husi obediénsia barak iha konfiansa, husi disponibilidade barak ba Maromak nia vontade. La iha modu di’ak liu atu harohan hodi tau an hanesan Maria iha atitude abertura, fuan nakloke ba Maromak: “Na’i, buat ne’ebé Ó hakarak, bainhira ó hakarak no nu’udar Ó hakarak”. Katak, fuan nakloke ba Maromak nia vontade. No Maromak nafatin hatán. Fiar-na’in hira mak moris sira-nia orasaun nune’e! Sira ne’ebé haraik-an iha fuan, harohan nune’e: ho haraik-an esensiál, ita dehan nune’e: “Na’i, buat ne’ebé Ó hakarak, bainhira ó hakarak no nu’udar Ó hakarak”. No sira-ne’e harohan nune’e, la hodi hirus tanba sira nia moris loroloron nakonu ho problema, maibé hodi bá hasoru realidade no hodi hatene katak iha domin haraik-an nian, iha domin saran iha situasaun hotu, ita sai Maromak nia grasa nia instrumentu sira. Na’i, buat ne’ebé Ó hakarak, bainhira ó hakarak no nu’udar Ó hakarak. Orasaun simples ida, maibé signifika tau ita-nia vida iha Na’i nia liman: atu Nia mak gia ita. Ita hotu bele harohan nune’e, kuaze lahó liafuan sira.
Orasaun hatene halo sai hakmatek laran lahakmatek: maibé, ita lahakmatek, ita hakarak nafatin sasán molok husu no ita hakarak iha kedas. Laran lahakmatek ida-ne’e halo aat mai ita, no orasaun hatene halo hakmatek laran lahakmatek, hatene nakfilak iha disponibilidade. Bainhira ha’u la hakmatek, ha’u harohan no orasaun loke ha’u fuan no halo ha’u disponivel ba Maromak nia vontade, Virjen Maria, iha momentu uitoan sira Anunsiasaun nian, hatene dudu sees ta’uk, maski nia sente ona katak ninia “sim” sei lori ba nia provasaun maka’as liu. Se iha orasaun ita komprende katak loron ida-idak Maromak haraik mai ita mak bolun ida, entaun ita sei loke luan fuan no simu buat hotu. Ita aprende dehan: “Buat ne’ebé Ó hakarak Na’i. Promete de’it mai ha’u katak ó sei prezente iha ha’u-nia ain-hakat ida-idak iha ha’u dalan”. Buat ne’e importante: husu Na’i ninia prezensa iha ain-hakat ida-idak ita-nia dalan nian: atu la husik ita mesak, atu la abandona ita iha tentasaun, atu la abandona ita iha momentu aat liu. Ami Aman ninia finál mak nune’e duni: grasa ne’ebé Jezús rasik hanorin ita atu husu ba Na’i.
Maria akompaña iha orasaun Jezús nia moris tomak, to’o mate no moris-hi’as; no ikusmai kontinua, no akompaña ain-hakat dahuluk Kreda ne’ebé foin moris (kf At 1,14). Maria harohan ho dixípulu sira ne’ebé atraversa eskándalu krús nian. Harohan ho Pedro, ne’ebé monu ba ta’uk no tanis tanba remorsu. Maria iha-ne’ebá, ho dixípulu sira, iha mane no feto sira nia leet, sira ne’ebé nia Oan bolu atu forma ninia Komunidade. Maria la’ós saserdote iha sira leet, lae! Nia mak Jezús nia Inan ne’ebé harohan ho sira, iha komunidade, hanesan ida husi komunidade. Nia harohan ho sira no harohan ba sira. No, dala ida tan, ninia orasaun antisipa futuru ne’ebé atu realiza daudaun: hodi Espíritu Santu nia obra nia sai Maromak nia Inan, no hodi Espíritu Santu nia obra nia sai Kreda nia Inan. Akompaña dixípulu sira iha Kreda bee moris daudaun nia ain-hakat dahuluk sira iha orasaun, hodi hein Espíritu Santu. Iha silénsiu, nafatin iha silénsiu. Maria ni aorasaun mak orasaun silensioza. Evanjellu haktuir de’it Maria nia orasaun ida: iha Kaná, bainhira nia husu ba nia Oan, ba ema sira iha susar laran, ne’ebé atu monu daudaun ba moe boot iha festa. Maibé, ita imajina tok: halo festa kazamentu ida ho susu-been tanba la iha tua! Maibé moe oinsá loos! No Nia, harohan no husu Oan atu rezolve problema ne’e. Maria nia prezensa mak orasaun ona, no ninia prezensa iha dixípulu sira nia leet iha Senákulu, hodi hein Espíritu Santu, mak orasaun. Nune’e Maria tur ahi Kreda, nia Kreda nia Inan. Katesizmu esplika: «Iha atan haraik-an nia fiar Maromak nia Don – katak Espíritu Santu – hetan akollimentu ne’ebé hein husi tempu inísiu kedas» (CIC, 2617).
Iha Virjen Maria, intuisaun feminina naturál hetan reforsu husi ninia uniaun sigulár liu ho Maromak iha orasaun. Tanba ne’e, hodi lee Evanjellu, ita nota katak nia dalaruma parese lakon tiha, atu mosu fali iha momentu importante sira: Maria nakloke ba Maromak nia lian ne’ebé gia ninia fuan, ne’ebé gia ninia ain-hakat sira iha-ne’ebé presiza ninia prezensa. Prezensa silensioza inan no dixípula nian. Maria prezente tanba nia Inan, maibé mós prezente tanba nia mak dixípula dahuluk, ida-ne’ebé aprende didi’ak Jezús nia sasán sira. Maria nunka dehan: “Imi mai, ha’u sei rezolve buat sira ne’e”. Maibé nia dehan: “Imi halo buat ne’ebé Nia sei dehan ba imi”, nafatin hatudu nia liman-fuan ba Jezús. Atitude ida-ne’e típika dixípulu nian, no nia mak dixípula dahuluk: harohan nu’udar Inan no nu’udar dixípula.
«Maria rai buat sira ne’e hotu, hodi medita iha nia fuan» (Lc 2,19). Nune’e mak evanjelista Lucas halo Na’i nia Inan nia retratu iha Evanjellu Infánsia nian. Buat hotu ne’ebé akontese ba nia remata iha reflesaun iha ninia fuan laran: loron sira nakonu ho ksolok, nune’e mós momentu nakukun liu, bainhira nia esforsu an atu komprende dalan sira ne’ebé Redensaun tenke hodi liu bá. Buat hotu remata iha nia fuan, atu bele taes iha orasaun no ho nia bele nakfilak. Bele Liurai sira nia prezente, ka halai ba Ejitu, to’o loron Sesta paixaun nian: buat hotu Inan rai no lori iha ninia diálogu ho Maromak. Ema ida kompara Maria nia fuan ba fatuk-murak ho folin boot liu, forma no halo kabeer ho akollimentu pasiente ba Maromak nia vontade liuhusi Jezús nia mistériu sira medita iha orasaun. Furak tebes se ita mós bele sai uitoan hanesan ita-nia Inan! Ho fuan nakloke ba Maromak nia Liafuan, ho fuan silensiozu, ho fuan obediente, ho fuan ne’ebé hatene simu Maromak nia Liafuan no husik nia sai boot hanesan fini di’ak ida iha Kreda.
