Papa Francisco nia lia-meno molok harohan Angelus, 30 Outubru 2022
Maun no biin-alin sira, buongiorno!
Ohin, iha Liturjia, Evanjellu haktuir enkontru entre Jezús no Zaqueu, publikanu sira-nia ulun iha sidade Jericó nian (Lc 19,1-10). Iha sentru istória ne’e nian iha verbu buka. Atensaun: buka. Zaqueu «buka atu haree sé mak Jezús» (v. 3) no Jezús, depoizde hasoru nia, afirma: «Mane Maksoin mai buka no soi ida-ne’ebé lakon» (v. 10). Ita konsentra uitoan iha hateken rua ne’ebé buka malu: Zaqueo nia hateken ne’ebé buka Jezús no Jezús nia hateken ne’ebé buka Zaqueu.
Zaqueu nia hateken. Nia mak publikanu ida,, katak ebreu sira ne’ebé kobra impostu sira ba dominadór romanu sira – traidór pátria nian ida – no aproveita sira-nia pozisaun ida-ne’e. Tanba ne’e, Zaqueu ne’ebé riku, ema hotu odeia no hatudu liman nu’udar sala-na’in. Testu hateten katak nia «ki’ik-oan iha estatura » (v. 3) no no ho ne’e karik refere mós ba ninia ki’ik-oan interiór, ba nia moris medíokre, dezonestu, ho hateken nafatin dirije ba kraik. Maibé importante mak nia ki’ik-oan. Maski nune’e, Zaqueu hakarak haree Jezús. Buat ruma dudu nia atu haree. «Nia halai uluk – Evanjellu dehan – no, atu bele haree Nia, Zaqueu, mane ne’ebé domina buat hotu, halo an ridíkulu, bá iha dalan ridíkulu nian atu haree Jezús. Ita hanoin saida mak akontese se, porezemplu, ministru ida ekonomia nian sae iha ai-hun leten atu haree buat seluk: nia iha risku insultu nian. No Zaqueu atu haree Jezús nia tau an iha risku. Zaqueu, iha ninia ki’ik-oan, sente nesesidade atu buka hateken seluk, ida kristu nian. Nia ladauk koñese kristu, maibé nia hein atu liberta nia husi ninia kondisaun – moralmente ki’ik –, halo nia sai husi tahu laran. Ida-ne’e fundamentál: Zaqueu hanorin ita katak, iha moris, la’ós katak lakon buat hotu. Halo Favór ida, la’ós katka buat hotu lakon, lae! Ita nafatin bele fó espasu ba hakaran atu hahú hikasfali, la’os hikasfali, konverte an. No ida-ne’e mak Zaqueu halo.
Iha sentidu ne’e desizivu aspetu daruak: Jezús nia hateken. Aman haruka nia atu buka ida-ne’ebé lakon; no bainhira nia to’o iha Jericó, Nia liu kedas iha ai-hun ne’ebé Zaqueu iha bá, Evanjellu haktuir katak «Jezús hateke ba leten no dehan ba nia: “Zaqueu, tun lalais, basá ohin ha’u tenke bá ó-nia uma”» (v. 5). Ilas furak liu, basá Jezús tenke foti sae nia hateke, signifika katak nia hateke ba Zaqueu husi kraik. Ida-ne’e mak istória salvasaun nian: Maromak la hateke mai ita husi leten atu hatun ita no julga ita, lae; iha kontráriu, nia hatun nia An to’o fase ita-nia ain, hateke mai ita husi kraik no fíó hikasfali ita-nia dignidade. Nune’e, hateken ba malu entre Zaqueu no Jezús parese asume istória salvasaun tomak: umanidade ho ninia mizéria sira buka redensaun, maibé Maromak mak uluknanai ho mizerikórdia buka kriatura atu salva nia.
Maun, biin-alin sira, ita hanoin kona-ba ne’e: Maromak nia hateken la para iha ita-nia pasadu nakonu ho salan, maibé hateke ho konfiansa rohan-laek ba buat ne’ebé ita bele sai, No se dalaruma ita sente ema ho estatura ki’ik, lahó kbiit hasoru dezafiu sira moris no liután Evanjellu nian, hoku iha tahu probelma no salan sira-nian, Jezús hateken nafatin ho dominl hanesan ho Zaqueu ne’ebé mai hasoru ita, bolu ita ho naran no, se ita simu Nia, Nia mai iha ita-nia uma. Nune’e ita bele husu: oinsá ita hateke ba an rasik? Ita sente la iha kbiit no ita rende, ka iha situasaun ene’ duni, bainhira ita sente iha kraik, ita buka enkontru ho Jezús? HafoinL hateken sá loos mak ita iha ba ema sira ne’ebé sala no susar atu hamriik hikasfali husi sira-nia salan nia rai-rahun? Hateken ida husi leten, ne’ebé julga, despreza, esklui? Ita hanoin bá katak ita bele hateke ema ida husi leten mai kraik atu tulun de’it nia atu hamriik: la iha seluk tan. Nune’e de’it mak ita bele hateke husi leten ba jtaik. Maibé ita ema sarani sira tenke iha Kristu nia hateken, ne’ebé hakohak husi kraik, ne’ebé buka ida-ne’ebé lakon, ho kompaixaun. Ida-ne’e mak tenke sai Kreda nia hateken, nafatin, Kristu nia hateken, la’ós hateken kondena nian.
Ita harohan ba Maria, ne’ebé ne’ebé Na’i hateke ba ninia haraik-an, no ita husu ba nia don hateken foun nian ba ita an no ba ema sira seluk.
