Papa Francisco nia lia-menon molok harohan Angelus, 16 Janeiru 2022
«Maun no biin-alin doben sira, bondia!
Evanjellu Liturjia ohin nian haktuir epizódiu kazamentu Kaná nian, iha-ne’ebé Jezús nakfilak bee iha tua ba kaben-na’in sira nia ksolok. No remata nune’e: «Ne’e mak sinál dahuluk Jezús halo; nia hatudu nia glória no ninia eskolante sira fiar nia» (Jo 2,11). Ita nota katak evanjelista João la ko’alia kona-ba milagre, katak faktu ida ho kbiit maka’as no estraordináriu ne’ebé hamosu maravilla. Nia hakerek katak iha Kaná akontese sinál ida, ne’ebé hamosu fiar iha eskolante sira. Ita bele husu: saida mak “sinál” tuir Evanjellu?
Sinál mak pista ida ne’ebé revela Maromak nia domin, ne’ebé la dada atensaun ba kbiit jestu nian, maibé ba domin ne’ebé provoka nia. Nia hanorin buat ruma kona-ba Maromak nia domin, nafatin besik, mamar no ho kompaixaun. Sinál dahuluk realiza bainhira kaben-na’in sira iha difikuldade laran iha loron importante sira-nia moris nian. Iha festa nia klaran falta elementu esensiál ida, tua, no iha risku atu hamate ksolok konvidadu sira-nian ne’ebé bele kritika no la satisfeitu. Oinsá mak festa kazamentu ida bá oin ho bee de’it! Susar tebes, figura aat liu ba kaben-na’in sira-ne’e!
Na’i-Feto mak nota problema ne’e hodi fó sinál ho diskresaun ba Jezús. No Nia intervein lahó tarutu, kuaze hodi la hatudu sai. Buat hotu realiza iha kurtina kotuk: Jezús dehan ba servi-na’in sira atu hakonu kusi bee nian, ne’ebé sai tua. Nune’e mak Maromak halo, iha prosimidade, iha diskresaun. Jezús nia dixípulu sira kapta ida-ne’e: sira haree katak ho Jezús festa sai furak liután. No sira haree mós Jezús nia modu hala’o, ninia serví iha haksumik-an – Jezús hanesan ne’e: Nia tulun ita, serví ita iha haksumik-an, iha momentu ne’ebá –, to’o hahí sira ba tua di’ak fó ba kaben-mane, ema ida la nota, servi-na’in sira de’it. Nune’e hahú atu dezenvolve iha sira fini fiar nian, katak sira fiar Maromak horik iha Jezús, Maromak nia domin.
Furak atu hanoin katak sinál dahuluk ne’ebé Jezús halo la’ós kura moras estraordináriu ka milagre ida iha templu Jerusalém nian, maibé jestu ida atu hatán ba nesesidade simples ida no konkretu ema baibain sira-nian, jestu doméstiku ida, milagre ida, ita bele dehan, “iha ain-tutun”, diskretu, silensiozu. Nia prontu atu tulun ita, atu foti sa’e ita. Nune’e, se ita iha atensaun ba “sinál” sira-ne’e, ninia domin manán ita no ita sai ninia dixípulu sira.
Maibé iha karakterístika distintiva sinál Kaná nian. Baibain tua ne’ebé fó iha festa nia rohan mak ida ladún di’ak; ohin mós halo nune’e, ema iha pontu ne’e la distinge didi’ak se tua ida di’ak ka tua ida kahur uitoan ho bee. Jezús fali, halo atu festa remata ho tua di’ak liu. Simbolikamente buat ne’e dehan mai ita katak Maromak hakarak buat ne’ebé di’ak liu mai ita, Nia hakarak ita haksolok. Nia la tau limite no la husu interese sira. Iha Jezús nia sinál la iha espasu ba finalidade daruak sira, ba pretensaun sira ba kaben-na’in sira. Lae, Jezús nia ksolok husik iha fuan ksolok nakonu no lahó interese. La’ós ksolok kahur ho bee!
Nune’e, ha’u sujere ba imi ezersísiu ida, ne’ebé bele halo di’ak liu mai ita. Ohin ita buka atu deskobre iha ita-nia rekordasaun sira sinál sira ne’ebé Na’i halo iha ha’u-nia moris. Ida-idak dehan: iha ha’u-nia moris, sinál saida de’it mak Na’i halo? Sá de’it indikasaun sira ninia prezensa nian? Sinál sira ne’ebé Nia halo atu hatudu mai ita katak Nia hadomi ita; ita hanoin ba momentu difisil ida iha-ne’ebé Maromak halo ha’u esperimenta ninia domin… No ita husu ba an rasik: ho sinál saida de’it, diskretu no lalais, Nia halo ha’u sente ninia laran-mamar? Bainhira mak ha’u sente Na’i besik liu, bainhira mak Nia halo ha’u esperimenta ninia laran-mamar, ninia kompaixaun? Ita ida-idak iha ninia istória hasoru momentu sira-ne’e. Ita bá buka sinál sira-ne’e, ita halo memória. Oinsá ha’u deskobre ninia prosimidade? Oinsá mak iha ha’u fuan horik ba nafatin ksolok boot? Ita hamoris filafali momentu sira iha-ne’ebé ita esperimenta ninia prezensa no Maria nia intersesaun. Nia, Inan, ne’ebé hanesan iha Kaná nafatin atenta, tulun ita atu valoriza Maromak nia sinál sira iha ita-nia moris».
