Papa Francisco nia lia-menon molok Angelus – 13 Dezembru 2020
Maun no biin-alin sira, bondia!
Konvite ba ksolok mak karakterístika tempu Adventu nian: espetativa ba Jezús nia moris, espetativa ne’ebé ita esperimenta mak ida ksolok nian, uitoan haensan bainhira ita hein ema ida ne’ebé ita hadomi liu ninia vizita, porezemplu belun ida ne’ebé ita la haree ba tempu barak, parente ida…. Ita hein ho ksolok. No dimensaun ksolok nian ida-ne’e emerje liuliu ohin, domingu datoluk, ne’ebé loke Saun Paulo nia ezortasaun «Haksolok nafatin bá iha Na’i» (Antífona ingresu nian; kf Fil 4,4.5). “Haksolok bá!”. Ksolok kristaun. No sá loos motivu ksolok ne’e nian? Katak «Na’i besik» (v. 5). Hetok Na’i besik mai ita, hetok ita iha ksolok laran; hetok Nia dook, hetok ita iha tristeza laran. Ne’e mak regra ba kristaun sira. Dala ida filózofu ida dehan buat ida maizumenus nune’e: “Ha’u l akomprende oinsá mak bele fiar ohin, sé ema sira ne’ebé dehan katak sira fiar iha oin hanesan hadeer matebian nian. Sira la fó sasin Jezús Kristu nia moris-hi’as nian”. Sarani barak ho oin hanesan ne’e, loos, oin hadeer matebian nian, oin triteza nian… Maibé Kristu moris hi’as! Kristu hadomi ó! No ó la iha ksolok? Ita hanoin uitoan kona-ba ne’e no ita dehan: “Ha’u, iha ksolok tanba Na’i besik ha’u, tanba Na’i hadomi ha’u, tanba Na’i so’i ha’u?”.
Evanjellu tuir João ohin aprezenta mai ita personajen bíbliku ne’ebé – ho exesaun Na’i-Feto no Saun José nian – ida uluk no moris maka’as espetativa Mesias nian no ksolok atu haree Nia to’o mai: ita ko’alia kona-ba João Batista (kf Jo 1,6-8.19-28).
Evanjelista introdús nia ho maniera solene: «Mai mane ida Maromak mak haruka […]. Nia mai nu’udar sasin atu fó sasin ba naroman» (vv. 6-7). Batista mak sasin dahuluk Jezús nian, ho liafuan no ho don moris nian. Evanjellu hotu konkorda atu hatudu oinsá nia realiza ninia misaun hodi hatudu Jezús nu’udar Kristu Maromak nia manu-ain ne’ebé profeta sira promete. João mak leader ida ninia tempu nian. Ninia fama habelar iha Judeia tomak no liután, to’o Galileia. Maibé nia la rende nein momentu ida ba tentasaun atu dada atensaun ba nia an: nia nafatin orienta ba Ida-Ne’ebé tenke mai. Nia hateten: «Ha’u la soi atu kore ninia sandálias talin» (v. 27). Nia nafatin hatudu Na’i. Hanesan Na’i-Feto: hatudu nafatin Na’i: “Imi halo buat ne’ebé Nia dehan ba imi”. Na’i mak nafatin iha sentru. Santu sira hele’u ita, hatudu Na’i. No ema ne’ebé la hatudu Na’i, nia la’ós santu!
Ne’e mak kondisaun dahuluk ksolok kristaun nian: desentra an rasik no tau Jezús iha sentru. Ne’e la’ós alienasaun, tanba Jezús mak efetivamente sentru, Nia mak naroman ne’ebé fó sentidu nakonu ba mane no feto ida-idak nia moris, ne’ebé mai iha mundu ne’e. Dinamizmu hanesan domin nian, ne’ebé lori ha’u atu sai husi an rasik la’ós atu lakon, maibé atu hetan hikas an rasik enkuantu ha’u saran an, enkuantu ha’u buka ema seluk nia di’ak.
João Batista halo dalan naruk ida atu to’o ba fó sasin ba Jezús. Dalan ksolok nian la’ós paseiu ida. Presiza atu iha nafatin ksolok. João husik buat hotu, husi foin-sa’e kedas, atu tau Maromak iha fatin dahuluk, atu rona ho fuan tomak no kbiit tomak ninia Liafuan. João retira an iha rai-fuik hodi hamamuk an husi buat lafolin, atu sai livre atu tuir anin Espíritu Santu nian. Loos duni, karakterístika ruma ninia personalidade nian úniku, repete-laek, labele propoin ba ema hotu. Maibé ninia sasin paradigmátika ba e,a hotu ne’ebé hakarak buka sentidu ba moris rasik no hetan ksolok loos. Ho modu partikulár, Baitsta mak modelu ba ema sira ne’ebé iha Kreda simu bolun atu haklaken Kristu ba ema seluk: sira bele halo ida-nee’e iha dezapegu husi an rasik no husi mundanizmu, hodi la dada ema sira ba an rasik maibé orienta sira ba Jezús. Ksolok mak ida-ne’e: orienta ba Jez’us. No ksolok tenke sai karakterístika ita-nia fiar nian. Iha momentu nakukun nian mós, ksolok interiór, tan hatene katak Na’i ho ha;u, katak Na’i ho ita, katak Na’i moris hi’as. Na’i! Na’i! Na’i! Ida-ne’e mak ita-nia moris nia sentru, no ida-ne’e mak ita-nia ksolok nia sentru. Imi hanoin didi’ak ohin: oinsá ha’u komporta an?Ha’u ema haksolok ida ne’ebé hatene tranz,ite ksolok sai sarani nian, eh ha’u nafatin hanesan sira ne’ebé triste, hanesan ha’u dehan uluk, ne’ebé hanesan ema hadeer matebian? Se ha’u la iha ksolok ha’u-nia fiar nian, ha’u labele fó sasin no ema seluks ei dehan: “Se fia triste nune’e, di’ak liu la iha fiar”.
Hodi harohan Angelus agora, ita haree buat nne’e hotu realiza iha Virjen Maria: nia hein iha silénsiu Liafuan salvasaun Maromak nian; nia rona, nia simu, nia fó isin. Iha nia Maromak sai besik. Tanba ne’e Kreda bolu Maria “Ita-nia ksolok nia kauza”.
