Papa Francisco iha Angelus, 15 Novembru 2020
Maun no biin-alin sira, bondia!
Iha domingu penúltimu tinan litúrjiku nian, Evanjellu aprezenta ai-knanoik famozu talentu sira-nian (kf Mt 25,14-30). Nia halo parte Jezús nia diskursu kona-ba tempu ikus, ne’ebé mai molok kedas ninia paixaun, mate no moris-hi’as. Ai-knanoik haktuir kona-ba señor riku ida ne’ebé tenke bá no, haree antes ninia auzénsia kleur, nia konfia ninia soin ba atan na’in tolu: ida uluk nia entrega talentu lima, ba daruak rua, ba datoluk ida. Jezús espesifika katak distribuisaun ne’e halo «tuir ida-idak nia kapasidade» (v. 15). Nune’e mak Na’i halo ho ita hotu: nia koñese di’ak ita, nia hatene katak ita lahanesan no nia lakohi provilejia ida liu seluk, maibé entrega ba ema ida-idak kapitál ida tuir ninia kapasidade nia sasukat.
Durante patraun nia auzénsia, atan na’in rua badinas liu, to’o halo dobru kuantidade ne’ebé entrega ba sira. La’ós nune’e ho atan datoluk, ne’ebé subar tiha talentu iha rai-kuak ida: atu evita risku, nia husik iha-ne’ebá, proteje husi na’ok-teen sira, maibé hodi la halo funan. Momentu patraun filafali to’o ona, nune’e nia bolu ninia atan sira atu fó konta. Na’in rua uluk aprezenta funan di’ak husi sira-nia empeñu, sira serbisu no patraun hahí sira no konvida sira ba ninia festa, ninia ksolok. Atan datoluk fali, haree katak nia laloos, hahú justifika ninia an, hodi dehan: «Na’i, ha’u hatene katak ita-boot ema maka’as, ne’ebé kuu iha-ne’ebé ita la kuda no halibur iha-ne’ebé ita la kari. Ha’u ta’uk no ha’u ba subar tiha ita-nia talentu iha rai okos: buat ne’ebé ita-nian mak ne’e» (vv. 24-25). Nia defende an husi ninia baruk-teen hodi akuza ninia patraun nu’udar ema maka’as. Toman ida-ne’e ita mós iha: ita defende an, dalabarak, hodi akuza ema seluk. Maibé sira la iha kulpa: ita-nia kulpa, ita-nia salan. No atan ne’e akuza ema seluk akuza nia patraun atu justifika nia an. Ita mós, dalabarak, halo hanesan. Entaun patraun haksiak nia: bolu nia atan «aat no baruk-teen» (v. 26); haruka hasai talentu husi nia no soe sae nia husi uma ba li’ur.
Ai-knanoik ne’e vale ba hotu maibé, hanesan baibain, ho modu partikulár ba sarani sira. Ohin mós sei iha relevánsia: ohin, Loron Ema Kian sira-nian, iha-ne’e Kreda dehan mai ita sarani sira: “Lolo liman ba ema kiak, lolo liman ba ema kiak. Ó la mesak iha moris: iha ema ne’ebé presiza ó. Ó keta egoista, lolo liman ba ema kiak”. Ita hotu simu husi Maromak “patrimóniu” ida nu’udar ema, rkusoin umanu, naran de’it. No nu’udar Kristu nia dixípulu, ita simu mós fiar, Evanjellu, Espíritu Santu, Sakramentu sira no buat barak seluk tan. Don sira-ne’e ita presiza uza atu halo di’ak, atu halo di’ak iha moris ne’e, nu’udar servisu ba Maromak no ba maun-alin sira. No ohin Kreda dehan ba ó, dehan mai ita: “Utiliza buat ne’ebé Maromak fó ba ó no haree ema kiak sira. Haree: sira barak; iha ita-nia sidade mós, iha sentru ita-nia sidade nian, sira barak loos. Imi halo di’ak bá!”.
Ita, dalaruma, ita hanoin katak sai sarani signifika la halo aat. No la halo aat ne’e di’ak. Maibé la halo di’ak, ne’e la di’ak. Ita tenke halo di’ak, sai husi an rasik no hateke, hateke ba sira ne’ebé iha liu nesesidade. Iha hamlaha barak, iha sidade ninia sentru mós, no dalabarak ita tama iha lójika indiferensa nian: ema kiak iha-ne’ebá, no ita hateke ba sorin seluk. Lolo ó-nia liman ba ema kiak: nia mak Kristu. Ema balun hateten: “Maibé padre sira-ne’e, bispu sira ne’ebé ko’alia kona-ba ema kiak sira, ema kiak sira…. Ami hakarak atu sira ko’alia kona-ba moris rohan-laek!”. Haree, maun no feton, ema kiak sira mak sentru Evanjellu nian; Jezús mak hanorin ita atu ko’alia ba em akiak sira, Jezús mak mai ba ema kiak sira. Lolo ó-nia liman ba ema kiak. Ó simu buat barak, no ó husik ó-nia maun, ó-nia feton mate hamlaha?
Maun no biin-alin sira, ida-idak dehan iha ninia fuan buat ne’ebé ohin Jezús dehan mai ita, repete iha nia fuan: “Lolo ó-nia liman ba ema kiak”. No nia, Jezús, dehan mai ita buat seluk tan: “Ó hatene, ha’u mak ema kiak ne’e”. Jezús dehan ida-ne’e mai ita: “Ha’u mak ema kiak”.
Virjen Maria simu don boot ida: Jezús rasik, maibé nia la rai ba nia an, nia fó ba mundu, ba nia povu. Mai ita aprende husi nia atu lolo liman ba ema kiak sira.
