Katekeze 30 – Orasaun vokál
PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 21 Abríl 2021
Maun no biin-alin sira, bondia!
Orasaun mak diálogu ho Maromak; no kriatura ida-idak, iha sentidu ida, “dialoga” ho Maromak. Iha ser umanu, orasaun sai liafuan, invokasaun, knananuk, poezia… Liafuan divina halo an ba isin, no iha ema ida-idak nia isin liafuan fila fali ba Maromak ho orasaun.
Liafuan sira mak ita-nia kriatura sira, maibé mós ita-nia inan, no iha pontu ida sira molda ita. Liafuan sira orasaun ida nian halo ita hakat lahó perigu rai kle’an nakukun ida, lori ita ba rai luan ho duut matak no riku ho bee, halo ita festeja iha funu-balu sira oin, hanesan salmu hanorin ita resita (kf Sal 23). Liafuan sira moris husi sentimentu sira, maibé eziste mós dalan kontráriu: ida iha-ne’ebé liafuan molda sentimentu sira. Bíblia eduka ema atu halo atu buat hotu hatudu iha liafuan nia roman, katak laiha buat ida umanu mak esklui, hetan sensura. Liuliu sofrimentu sai perigozu se falun, taka iha ita laran, labele esprime ka hasai ba li’ur, bele sai venenu ba klamar; hamate.
Tanba ne’e mak Sagrada Eskritura hanorin ita atu harohan ho liafuan ne’ebé dalaruma ho brani nian. Eskritór sagradu sira lakohi lohi ita kona-ba ema: sira hatene katak iha ema nia fuan horik mós sentimentu sira ne’ebé ladún edifika, até ódiu. Laiha ita id amak moris mai santu, no bainhira sentimentu aat sira-ne’e tuku ita-nia fuan nia odamatan presiza iha kapasidade neutraliza sira ho orasaun no Maromak nia liafuan sira. Iha salmu sira ita hetan mós espresaun sira maka’as liu hasoru funu-balu sira – espresaun sira ne’ebé mestre espirituál sira hanorin ita atu refere ba diabu no ita-nia salan sira –; maski nune’e sira mak liafuan ne’ebé halo parte realidade umana no para iha Sagrada Eskritura sira. Sira iha-ne’ebá atu fó sasin mai ita katak, se iha violénsia nia oin la iha liafuan sira, atu halo sentimentu aat sira la perigozu, atu kanaliza sira, mundu sei mout tomak.
Orasaun umana dahuluk mak nafatin resitasaun vokál. Ibun tutun sempre book uluk. Maski ita hotu hatene katak harohan la signifika repete liafuan sira, maibé orasaun vokál mak ida segura liu no sempre bele halo. Sentimentu sira fali, maski nobre, nafatin insertu; sira bá no mai, husik ita no fila fali. La’ós de’it ne’e, grasa orasaun nian mós imprevizivel: iha momentu konsolasaun nakonu, maibé iha tempu nakukun sira parese evapora hotu. Orasaun fuan nian misteriozu no iha momentu ruma haksumik. Orasaun ibun nian, ida-ne’ebé bisu-bisu eh ida-ne’ebé resita iha koru fali nafatin disponivel, no nesesária hanesan serbisu halo ho liman sira. Katesizmu afirma: «Orasaun vokál mak komponente indispensavel vida kristán nian. Ba dixípulu sira, ne’ebé iha atrasaun ba sira-nia Mestre nia orasaun silensioza, nia hanorin ba sira orasaun vokál ida: Ami Aman» (n. 2701). “Hanorin ami harohan”, dixípulu sira husu ba Jezús, no Jezús hanorin orasaun vokál ida: Ami Aman. No iha orasaun ne’e iha buat hotu.
Ita hotu tenke iha idozu balun ninia haraik-an, iha Kreda, karik tanba tilun ladún moos ona, sira resia ho lian uitoan aas orasaun sira ne’ebé sira aprende bainhira ki’ik-oan, hodi hakonu kreda laran ho bisu-bisu. Orasaun ne’e la disturba silénsiu, maibé fó sasin fidelidade ba devér orasaun nian, pratika iha moris tomak, hodi la para.Harohan-na’in sira orasaun hariak-an nian dalabarak sira mak intesesór boot parókia sira-nian: sira mak ai-karvallu sira ne’ebé husi tinan ba tinan haluan sira-nia sanak, atu oferese mahon ba ema númetu boot. Maromak de’it mak hatene bainhira no oinsá sira-nia fuan sai ida ho orasaun ne’ebé sira resita: konserteza ema sira-ne’e mós tenke enfrenta nakukun no momentu sira ne’ebé mamuk. Maibé ita bele fiél nafatin ba orasaun vokál. Hanesan ánkora ida: kaer metin tali atu hela iha ne’ebá, fiél, hasoru saida de’it mak mosu.
Ita hotu presiza aprende husi peregrinu russu ninia konstánsia, ne’ebé obra famoza ida espiritualidade nian ko’alia, ne’ebé aprende arte orasaun nian hodi repete dala rihun ba irhun invokasaun hanesan: “Jezús, Kristu, Maromak Oan, Na’i, sadia ami, sala-na’in!” (Kf CCC, 2616; 2667). Nia repete ne’e de’it. Se grasa sira to’o ba nia moris, se orasaun loron ida sai manas liu to’o sente Reinu nia prezensa iha ita leet iha-ne’e, se ninia hateken nakfilak to’o sai hanesan labarik nia hateken, ne’e tanba nia insiste iha resitasaun jakulatória kristán simples ida. Ikusmai, nia sai parte ninia dada-iis nian. Furak istória peregrinu russu nian: livru ida ne’ebé ema hotu bele iha. Ha’u fó konsellu ba imi atu lee: sei tulun imi atu komprende katak sá orasaun vokál.
Ne’e duni, ita labele despreza orasaun vokál. Ema ruma dehan: “Eh, ne’e labarik sira-nian, ba ema ignorante; ha’u buka orasaun mentál, meditasaun, mamamuk interiór atu Maormak mai”. Halo favór, lalika monu iha foti-an atu despreza orasaun vokál. Ne’e mak orasaun ema simples sira-nian, ida-ne’ebé Jezús hanorin mai ita: Ami Aman iha lalehan… Liafuan sira ne’ebé ita temi kaer ita-nia liman; iha momentu ruma fó hikasfali sabór, fanun mós fuan ne’ebé dukur liu; fanun sentimentu sira ne’ebé ne’ebé ita lakon memória, no lori ita hodi kaer ita liman ba esperiénsia Maromak nian. NO liuliu sira mesak, ho maneira segura, ne’ebé dirije ba Maromak pergunta sira ne’ebé Nia hakarak rona. Jez’us la husik ita iha abu-abu laran. Nia dehan: “Imi, bainhira harohan, dehan nune’e”. No nia hanorin orasaun Ami Aman (kf Mt 6,9).
