Saun José iha istória salvasaun nian
(Papa Francisco nia katekeze kona-ba S. José – 24 Novembru 2021)
Evanjellu sira refere ba Jezús nu’udar «José nia oan» (Lc 3, 23; 4, 22; Jo 1, 45; 6, 42) no «badae-ai nia oan» (Mt 13, 55; Mc 6, 3). Evanjelista Mateus no Lucas, bainhira haktuir Jezús nia infánsia, fó espasu ba José nia papél. Sira rua kompoin «jenealojia» ida atu hatudu sai Jezús nia istorisidade. Mateus, hodi dirije liuliu ba judeu-kristaun sira, hahú husi Abraun no to’o ba José, hodi define nia nu’dar «Maria nia kaben, ne’ebé husi nia moris Jezús, hanaran Kristu» (1, 16). Lucas, husi nia parte, ba to’o Adaun, hahú diretamente husi Jezús, «José nia oan», maibé espesifika: «nu’udar ema hanoin» (3, 23). Ne’e duni, Evanjelista na’in rua aprezenta José la’ós nu’udar aman biolójiku, maibé nu’udar Jezús nia aman ho títulu tomak. Liuhusi nia, Jezús kumpre istória aliansa no salvasaun nian entre Maromak no ema. Ba Mateus istória ne’e hahú ho Abraun, ba Lucas ho umanidade nia orijen, katak ho Adaun.
Evanjelista Mateus tulun ita atu komprende katak José nia figura, maski aparentemente marjinál, diskreta, iha fileira daruak [kotuk], maibé uluknanai reprezenta elementu sentrál iha istória salvasaun nian. José moris ninia protagonizmu hodi nunka hakarak hela iha sentru. Se ita hanoin kona-ba ne’e, «ita-nia moris soru no hetan apoiu husi ema komún – baibain ema haluha – ne’ebé la mosu iha jornál no revista sira inia títulu […] Aman na’in hira, inan na’in hira, avó-feto no avó-mane na’in hira, profesór/a na’in hira mak hatudu ho jestu ki’ik-oan sira, no ho jestu loroloron nian, oinsá enfrenta no hakat liu krize ida, hodi re-adapta hahalok toman sira, hodi foti matan no estimula orasaun! Ema na’in hira mak harohan, sakrifika an no harohan daet ba ema hotu nia di’ak» (Surat ap. Patris corde, 1). Nune’e, hotu-hotu bele hetan iha S. José, mane ne’ebé liu bá mai maibé ema la nota, mane prezensa loroloron nian, prezensa diskreta no haksumik nian, intersesór ida, apoiu no gia ida iha tempu sira difikuldade nian. Nia fó hanoin mai ita katak ema sira hotu ne’ebé aparentemente haksumik an, eh iha “fileira daruak” iha protagonizmu tanesan-laek iha istória salvasaun nian. Mundu presiza tebes mane no feto sira -ne’e: mane no feto sira iha fileira kotuk, maibé ne’ebé apoia ita-nia moris nia dezenvolvimentu, ita ida-idak nian, no ho orasaun, ho ezemplu, ho hanorin apoia ita iha dalan moris nian.
Iha Evanjellu Lucas nian, José mosu nu’udar mahein Jezús no Maria nian. No tan razaun ne’e nia mós «“Mahien Kreda nian”: maibé, se nia mak Jezús no Maria nia mahein, nia, agora ne’ebé iha lalehan, serbisu no kontinua sai mahein, iha kazu ne’e, Kreda nian; basá Kreda mak prolungamentu Kristu nia Isin nian iha istória no tempu hanesan, iha maternidade Kreda nian, mak ita hetan lalenok maternidade Maria nian. José, hodi kontinua proteje Kreda – halo favór, imi keta haluha buat ne’e: ohin, José proteje Kreda – kontinua proteje Kosok-Oan no nia inan» (ibid., 5). Aspetu José nia an nu’udar mahein mak resposta boot ba relatu Génesis nian. Bainhira Maromak husu ba Caim atu fó konta kona-ba Abel nia moris, nia hatán: «Ha’u mak ha’u-nia alin nia mahein?» (4, 9). José, ho nia moris, parese hakarak dehan mai ita katak ita nafatin simu bolun atu sente katak ita mak ita-nia maun no biin-alin sira nia mahein, mahein ba sira ne’ebé besik ita, sira ne’ebé Na’i konfia mai ita liuhusi sirkunstánsia barak moris nian.
Sosiedade ida hanesan ita-nian, ne’ebé hetan definisaun nu’udar “nabeen”, basá parese katak sosiedade ne’e la iha konsisténsia. Ha’u hakarak korrije filózofu ne’ebé inventa definisaun ne’e no dehan: liufali nabeen, nafurin, sosiedade ida ne’ebé loos duni nafurin. Sosiedade nabeen ne’e, nafurin, hetan iha José nia istória indikasaun momoos liu kona-ba importánsia ligasaun umana sira. Defaktu, Evanjellu haktuir mai ita Jezús nia jeneolojia, la’ós de’it tan razaun teolójika, maibé mós atu fó hanoin mai ita ida-idak katak ita-nia moris forma husi ligasaun sira ne’ebé mai molok ita no akompaña ita. Maromak Oan hili dalan ligasaun sira-nian atu mai mundu, dalan istória nian: Nia la tun mai mundu ho modu májiku, lae. Nia halo dalan istóriku ne’ebé ita hotu halo.
Maun no biin-alin doben sira, ha’u hanoin kona-ba ema barak ne’ebé luta atu hetan relasionamentu signifikativu sira iha sira moris, no tanba ne’e duni mak sira luta, sira sente mesak, falta forsa no aten-barani atu bá oin. Ha’u hakarak remata ho orasaun ida ne’ebé tulun sira no ita hotu atu hetan iha Saun José aliadu ida, belun ida no apoiu ida.
Saun José,
ita ne’ebé tau matan ba ligasaun ho Maria no Jezús,
tulun ami atu tau matan ba relasaun sira ami-nia moris nian.
Atu la iha ema ida esperimenta sentimentu abandonu nian ne’ebé mai husi solidaun.
Atu ida-idak rekonsilia an ho ninia istória rasik,
ho sira ne’ebé mai uluk,
no rekoñese inkluzive naksalak sira ne’ebé halo tiha ona
modu ida atu Providénsia loke nia dalan,
no buat aat la iha liafuan ikus.
Hatudu an bá nu’udar belun ba sira ne’ebé luta maka’as,
no nu’udar ita apoia Maria no Jezús iha momentu difisil sira,
nune’e mós apoia ami iha ami dalan. Amén.
