Nia naran, iha aramaiku, signifika “Kaduak”. Apóstolu, ne’ebé ita hatene nu’udar ida-ne’ebé dehan nia la fiar bainhira eskolante sira seluk haklaken ba nia katak Jezús moris-hi’as, maibé sai famozu bainhira nia hato’o ninia profisaun fiar nian: «Ha’u-nia na’i no ha’u-nia Maromak» bainhira Jezús mosu ba nia. Tuir tradisaun, Tomé,eskolante laran-manas ida, ne’ebé evanjeliza Síria, Pérsia no Índia.
Ohin-loron, iha Índia, iha Chennai (Madras antiga), sei iha krús ida ho inskrisaun iha lia-pérsia antiga husi sékulu VII, ne’ebé fó hanoin kona-ba ba fatin ema oho S. Tomé. S. Tomé nia sente impulsu atu bá dook liután atu haklaken salvasaun ne’ebé Jezús lori. Nia dixípulu ne’ebé la’ós laran-malirin maibé bá evanjeliza Síria no Pérsia (tradisaun ida ne’ebé iha nia hun iha Origen, ne’ebé fó sasin kona-ba ne’e, katak iha + 255). Tradisaun ida ikus liu, ne’ebé nia liga ho S. Gregório Nazianzeno (390). Dehan katak Tomé ba to’o mós mota Indo, iha Índia osidentál, hafoin ba liu iha Índia súl, iha-ne’ebé nia mate nu’udar martir.
Ita hetan nia iha apóstolu sira nia leet, hodi la hatene ninia istória molok. Ninia naran, iha lia-aramaiku signifika “kaduak”. No naran seluk fó ba mak “Didimu”, reforsa buat ne’e, tanba iha lia-gregu no ho signifikadu hanesan. Ita lahatene nia moris fatin no ninia profisaun, karik nia peskadór ida mós. Evanjellu S. João nian, iha kapítulu 11, halo ita rona nia lian. Jezús sai husi Judeia, tanba perigozu: maibé derepente nia deside atu filafali, hodi bá Betánia, fatin ninia belun Lázaro mate bá. Eskolante sira hanoin katak ne’e perigozu, maibé Jezús deside ona: bá. Iha pontu ida-ne’e Tomé intervein: «Ita bá atu mate mós ho nia ». Nia seguru katak buat ne’e sei la remata di’ak; maski nune’e nia la abandona Jezús: nia prefere partilla iha Jezús nia desgrasa, maski hodi murmura.
Ita la justu ho Tomé sei ita hanoin de’it ninia momentu famozu fiar-laek nian iha moris-hi’as. Nia mak tuir-na’in apaixonadu ida ba Jez’us, Maibé la fasil ba nia atu fiar, no nia lakohi halo finji katak nia fiar. Nia fó sai ninia difikuldade sira, hatudu nia an rasik, nia hanesan ita, tulun ita. Nune’e iha Han-Kalan ikus (Jo 14): nia ko’ali la dún hatene tuir. Jezús atu bá daudaun ona prepara fatin ida iha Aman nia uma, no hatutan: «Bá fatin ne’ebé ha’u bá imi hatene dalan». Tomé bá kontra, ho sinseridade no iha konfuzaun laran: «Na’i, ami la hatene ita bá iha-ne’ebé, oinsá mak ami bele hatene dalan?». Hanesan eskolante ida toos atu komprende, maibé nafatin sinseru, bainhira la komprende buat ida nia dehan sai. No Jezús halo rezumu ba hanorin hotu: «Ha’u mak dalan, lia-loos no moris».
Ita haree iha João, kapítulu 22: Jezús moris hi’as; nia mosu ba eskolante sira,no Tomé la iha. No bainhira Tomé rona sira ko’alia kona-ba Jezún nia moris-hi’as, nia ezije atu kona ho nia liman rasik. Niha ko’alia ba apóstolu no eskolante sira, la’ós ba Jezús. Maski nune’e, Jezús mai, liutiha loron ualu, no konvida Tomé atu “kontrola”…No Tomé, ejizidór, semo kedas no ho entuziazmu iha ninia konkluzaun bolu Jezús: «Ha’u-nia Na’i no ha’u-nia Maromak!», buat ne’ebé ema ida ladauk halo to’o momentu ne’ebá. No Jezzús nu’uda resposta dehan: «Taba ó haree ha’u ó fiar: rahun di’ak ba ema sira ne’ebé maski la haree maibé fiar! ». S. João sei temi Tomé iha kapítulu 21 durante Jezús nia aparisaun iha tasi Tiberiádes. Apóstolu sira-nia Hahalok (kapítulu 1) temi nia naran depoizde Axensaun. Hafoin laiha tan ona notísia ida.
