28 Juñu
SANTU IRENEU DE LYON, BISPU, MÁRTIR NO DOUTÓR IGREJA NIAN
Naran “Ireneu” mai husi lia-gregu “Ειρηναίος” (Eirenaios), no signifika dame-na’in, pasifikadór. Nia mak bispu boot no mártir, sai eskritór kristaun importante liu iha sékulu II. Santu Ireneo moris iha Ázia Menór, sai dixípulu S. Policarpo nian, ne’ebé moris diretamente ho Apóstolu S. João, Evanjelista.
Padre Igreja nian, moris nu’udar ema gregu, aman-inan krista
un, Ireneu moris iha illa Esmirna, iha 130. Ema matenek-na’in letradu iha língua barak, Ireneo simu ordenasaun husi Saun Policarpo, ne’ebé haruka nia ba Gália, atuál Fransa, ne’ebé iha populasaun boot sarani sira ho orijen husi Oriente. Iha-ne’ebá nia serbisu hamutuk ho Fotino, bispu dahuluk Lyon nian, ne’ebé, iha 175, haruka nia bá Roma atu, hamutuk ho Papa Eleutério, rezolve kestaun delikada doutrina ereje montanista sira. “Montanizmu”, mosu iha maizumenus 172 iha Frigia, mak movimentu profétiku no apokalítiku. Nia baran foti husi Montano husi Frigia, ne’ebé haklaken katak “mundu atu remata” ona no Jerusalém foun atu tun ona ona iha rai-tetuk Pepuza, aldeia ki’ik ida iha Filadélfia nia parte loro-sa’e, ne’ebé nia rasik troka ba naran “Jerusalém”. Fanátiku sira-ne’e, haklaken desprezu hasoru sasán sira mundu nian, hodi haklaken katak Kristu besik atu filahikas ba juízu finál.
Iha momentu ne’e Papa no Ireneo hetan surpreza persegisaun maka’as ne’ebé imperadór Marco Aurélio mak fó orden. Lalais de’it, iha 177, persegisaun to’o iha sidade Lyon, hodi halo masakre boot ba kristaun sira, hotu-hotu mate atu fó sasin fiar.
Liutiha tinan ida, Ireneu fila ba Lyon, no eleitu no hetan aklamasaun nu’udar susesór bispu mártir Fotino. Nia hela iha kargu ne’e ba tinan 25. Nia serbisu ba evanjelizasaun no hafunu, liuliu erezia gnóstiku sira-nian, aleinde buat hasoru buat sira seluk ne’ebé moris iha tempu dahuluk sira ne’e. Sarani sira nian aprezenta Ireneu nu’udar “Zeladór ba Kristu nia testamentu” ba Papa Vitor I. Nia hetan ézitu, hamutuk ho Papa Vitor I, hanesan nia naran dehan “ema dame na’in”, iha kestaun komemorasaun festa Páskua nian, bainhira husu ba nia atu mantein uniaun entre Kreda Osidente no Oriente. Oriente sira lakohi selebra Páskua iha data hanesan ho komunidade sarani sira seluk. Ho intensaun dame nian ne’ebé hanesan, nia serbisu ho bispu sira komunidade sarani sira seluk atu bele hetan konkórdia no unidade, liuliu atu metin iha tradisaun apostólika hodi kombate rasionalizmu gnóstiku.
Nina obra importante liu mak tratadu “Contra as heresias”, iha-ne’ebé nia trata kona-ba gnoze falsa, no erejia sira seluk tempu ne’ebá nian. Ita lakon testu grefu, maibé eziste tradusaun latina, arménia no siríaka.
Importante la’ós de’it husi parte teolójiku, iha-ne’ebé nia espoin teoria autoridade doutrinál Kreda nian, maibé mós husi parte istórika, basá nia halo dokumentasaun no aprezenta kuadru loloos kona-ba funu no luta sira tempu ne’ebá nian.
Iha mós tratadu ida, hanaran “Demonstrasaun kona-ba pregasaun apostólika”, ne’ebé hetan tomak, iha tradusaun arménia, aleinde ne’e, iha mós fragmentu husi obra sira seluk, surat sira, diskursu sira no tratadu ki’ik-oan sira.
Papa Bento XVI iha ninia katekeze kona-ba Santu Ireneu dehan: “Ireneu mak uluknanai ema ida fiar nian no Bibi-Atan. Kona-ba Bibi-Atan di’ak nia iha sensu sasukat nian, rikusoin doutrina nian, laran-manas-misionáriu. Nu’udar eskritór iha finalidade rua: defende doutrina loos husi asaltu erétiku sira-nian, no espoin ho klaridade lia-loos fiar nian” (28 Marsu 2007).
Ireneu mate nu’udar mártir iha 28 Juñu 202, iha Lyon, no nia festa litúrjika mantein iha data ne’e. S. Ireneu nia relíkua sira hakoi hamutuk ho mártir sira Kreda Lyon nian, iha katedrál sidade ne’e nian.
