Papa Francisco iha Angelus 22 Novembru 2020
Maun no biin-alin sira, bondia!
Ohin ita selebra solenidade Ita Na’i Jezús Kristu Liurai lalehan no rai nian, ne’ebé taka tinan litúrjiku, ai-knanoik boot atu hodi hatudu Kristu nia mistériu: tinan litúrjiku tomak. Nia mak Alfa no Omega, inísiu no kumprimentu istória nian; no liturjia ohin nian konsentra iha “omega”, katak meta finál. Ita komprende sentidu istória nian hodi tau iha oin ninia tutun: rohan mak meta mós. No ida-ne’e mak Mateus halo, iha Evanjellu domingu nian (25,31-46), hodi tau Jezús nia diskursu kona-ba juizu universál iha ninia vida terrena nia rohan: Nia, ne’ebé ema sira atu kondena daudaun, mak loloos juiz supremu. Iha nia mate no moris-hi’as, Jezús hatudu nia An nu’udar Na’i istória nian, Liurai lalehan no rai nian, hotu-hotu nia Juiz. Maibé paradoksu kristaun mak Juiz la hatais ho kbiit liurai ne’ebé hamta’uk maka’as, maibé bibi-atan ida nakonu ho laran-maus no mizerikórdia.
Defaktu, iha ai-knanoik juizu finál ida-ne’e, Jezús uza ilas bibi-atan nian, Nia foti ilas sira husi profeta Ezequiel, ne’ebé ko’alia kona-ba Maromak nia intervensaun ba povu nia di’ak, kontra bibi-atan aat sira Israel nian (kf 34,1-10). Sira ema kruél, esploradór, prefere liu bali an rasik duké bibi sira; tanba ne’e Maromak promete atu pesoalmente tau matan ba ninia bibi sira, hodi defende sira husi injustisa no abuzu sira. Maromak nia promesa ba nia povu realiza tomak iha Jezús Kristu, Bibi-Atan: Nia duni mak Bibi-Atan Di’ak. Nia mós dehan kona ba nia an rasik: «Ha’u mak bibi-atan di’ak» (Jo 10,11.14).
Iha pájina evanjélika ohin nian, Jezús identifika an la’ós de’it ho liurai-bibi-atan, maibé mós ho bibi ne’ebé lakon. Ita bele ko’alia kona-ba “identidade rua”: liurai-bibi-atan, Jezús, identifika an mós ho bibi sira, katak maun-alin ki’ik liu no presiza liu. Nune’e, nia hatudu kritériu julgamentu nian: nia sei halo bazeia ba domin konkretu ne’ebé fó ka nega ba bibi sira-ne’e, tanba Nia rasik, juiz, horik iha sira ida-idak. Nia mak juiz, Nia mak Maromak-Ema, maibé Nia mós mak ema kiak, Nia haksumik an, prezente iha ema kiak sira, Nia temi sira iha julgamentu. Jezús dehan: «Tebtebes ha’u dehan ba imi: buat hotu imi halo (eh la halo) ba ha’u-nia maun-alin sira ki’ik liu ne’e, imi halo (eh la halo) mai ha’u» (vv. 40.45). ita sei hetan julgamentu bazeia ba domin. Julgamentu sei kona-ba domin. La’ós kona-ba sentimentu, lae: ita sei hetan julgamentu ba hahalok sira, kompaixaun ne’ebé sai prosimidade no atensaun atu tulun kedas.
Ha’u hakbesik ba Jezús prezente iha ema moras sira, ema kiak sira, ema sira ne’ebé terus, dadur sira, sira ne’ebé hamlaha no hamrook ba justisa? Ha’u hakbesik ba Jezús prezente iha ne’ebá? Ida-ne’e mak pergunta ohin nian.
Tan ne’e, Na’i, iha mundu nia rohan, sei pasa revista ba ninia bibi sira, no nia sei halo la’ós de’it husi bibi-atan nia parte, maibé mós husi bibi sira nia parte, ne’ebé nia identifika nia an bá. Nia sei husu ita: “Ó sai bibi-atan uitoan hanesan ha’u?”. “Ó sai bibi-atan mai ha’u prezente iha ema sira iha nesesidade laran, ka ó indiferente?”. Maun no biin-alin sira, ita kuidadu an husi indiferensa, husi buat ne’ebé mai kedas iha ita-nia neon: hateke ba parte seluk bainhira haree problema ida. Ita hanoin ba ai-knanoik Samaritanu DI’ak. Ema kuitadu oan ne’ebé bandidu sira hakanek, soe iha rai leten, entre moris no mate, nia meska de’it. Nailulik ida liu, haree, no bá liu, hateke tiha ba parte seluk. Levita ida liu, hare no hateke tiha ba parte seluk. Ha’u, iha ha’u-nia maun no biin-alin sira nia nesesidade nia oin, ha’u indiferente hanesan nailulik ne’e, hanesan levita ne’e, no hateke ba parte seluk? Ha’u sei hetan julgamentu kona-ba ne’e: kona-ba oinsá ha’u hakbesik an, oinsá ha’u hateke ba Jezús prezente iha ema ho nesesidade sira. Ida-ne’e mak lójika, no la’ós ha’u mak hateten, Jezús mak hateten: “Buat ne’ebé imi halo ba ida-ne’e, ida-ne’ebá, ida seluk, imi halo mai ha’u. No buat ne’ebé imi la halo ba ida-nee, ba ida ne’ebá, ida ba ida seluk, imi la halo mai ha’u, tanba ha’u horik iha ne’ebá”. Atu Jezús hanorin lójika ida-ne’e mai ita, lójika prosimidade nian, hakbesik an ba Nia, ho domin, iha ema ne’ebé terus liu.
Ita husu Virjen Maria hanorin ita atu ukun hodi serví, Na’i-Feto, sa’e ba Lalehan, simu koroa ukun nian husi nia Oan, tanba nia tuir fielmente nia Oan – nia mak dixípula dahuluk – iha dalan Domin nian. Ita aprende husi nia atu tama husi oras ne’e kedas iha Maromak nia Reinu, liuhusi odamatan servisu umulde no jenerozu. No ita fila ba uma ho fraze ida-ne’e de’it: “Ha’u horik iha ne’ebá. Obrigada!” ka “Ó haluha tiha ha’u”.
