Katekeze 21 – Orasaun louvór nian

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 13 Janeiru 2021

Maun no biin-alin sira, bondia!

Ita kontinua ita-nia katekeze kona-ba orasaun, no ohin ita fó espasu ba dimensaun louvór nian.

Ita foti indikasaun husi pasajen krítiku ida Jezús nia moris nian. Depoizde milagre dahuluk nian no envolvimentu dixípulu sira nian iha Maromak nia Reinunia anúnsiu, Mesias nia misaun liuhusi krize ida. João Batista duvida no haruka ba Nia mensajen ne’e – João iha kadeia: «Ó mak ida ne’ebé tenke mai eh ami tenke hein seluk» (Mt 11,3). Nia sente ansiedade tan la hatene se nia sala iha anúnsiu. Iha moris sempre iha momentu nakukun sira, momentu kalan espirituál nian, no João pasa hela momentu ne’e. Iha ostilidade iha knua sira lagoa nian, iha-ne’ebé Jezús halo sinál prodijiozu barak (kf Mt 11,20-24). Nune’e, iha momentu deziluzaun hanesan ne’e , Mateus refere mai ita faktu ida ne’ebé surpende ita: Jezús la hasae ba Aman lamentasaun ida, maibé knananuk ksolok nian: «Ha’u hahí ita, Aman, Na’i lalehan no rai nian tanba ita subar buat sira-ne’e hotu ba ema matenek sira no revela ba ki’ik sira» (Mt 11,25). Katak, iha krize laran, iha nakukun klamar ema barak nian, hanesan João Batista, Jezús bendíz Aman, Jezús hahí Aman. Tanba sá?

Uluknanai nia hahí ba sé mmak nia Aman: «Aman, Na’i lalehan no rai nian». Jezús haksolok iha ninia espíritu tanba nia hatene no sente katak nia Aman mak Maromak universu nian, no viseversa Na’i ba buat hotu ne’ebé eziste mak Aman, “ha’u Aman”. Husi esperiénsia sente nia an “Oan Na’i Leten Aas nian” halo atu mosu louvór. Jezús sente nia an Na’i Lete Aas nia oan.

No tuirmai Jezús hahí Aman tanba hili liu mak ki’ik sira. Ne’e mak buat ne’ebé nia rasik esperimenta, bainhira haklaken iha knua sira: ema ho “boot” no “matenek” sira sai suspeitozu no taka an; halo kaálkulu; enkuantu “ki’ik” sira loek an no simu mensajen. Ida—ne’e mak Aman nia vontade, no Jezús haksolok ba ne’e. Ita mós tenke haksolok no hahí Maromak basá ema haraik-an no simples sira simu Evanjellu. Ha’u haksolok bainhira ha’u haree ema simples, ema haraik-an ne’ebé hal o peregrinasaun, ne’ebé bá harohan, ne’ebé hananu, ne’ebé hahí, ema ne’ebé karik kuran buat barak maibé haraik-an lorin sira atu hahí Maromak. Iha futuru mundu nian no iha Kreda nia esperansa  sira nafatin iha “ki’ik” sira: sira ne’ebé la hanoin sira di’ak liu ema seluk, ne’ebé konxiente kona-ba limitasaun no salan rasik, ne’ebé lakohi domina ema seluk, ne’ebé, iha Aman Maromak, sira rekoñes katak hotu-hotu maun-alin.

Nune’e, iha momentu frakasu aparente ne’e nian, iha-ne’ebé buat hotu nakukun, Jezús harohan hodi hahí Aman. No ninia orasaun lori mós ita, lee-na’in sira Evanjellu nian, atu julga ho maneira diversa ita-nia derrota pesoál sira, situasaun sira ne’ebé ita la haree momoos Maromak nia prezensa no asaun, bainhira parese katak buat aat forte liu no la iha modu oinsá hapara. Jezúsm ne’ebé mós hameno barak orasaun pedidu nian, iha momentu ne’ebé iha motivu atu husu esplikasaun ba Aman, nia hahí fali. Parese kontradisaun ida, maibé iha-ne’ebá iha lia-loos.

Louvór serve ba sá loos? Mai ita eh ba Maromak? Testu liturjia eukarístika ida konnvida ita atu harohan ba Maromak ho maneira ne’e, dehan nune’e: «Ita la kuran ami-nia hahí, maibé tanba don ida ita domin nian mak ita bolu ami atu hasae agradesimentu ba ita; ami-nia knananuk  bensan la haboot ita-nia grandeza, maibé halo ami hetan grasa ne’ebé salva ami» (Missal Romano, Prefácio comun IV). Hodi hahí ita hetan makso’in.

Orasaun louvór nian serve mai ta. Katesizmu define nune’e: «parttisipasaun ba rahun-di’ak sira ne’ebé fuan moos, ne’ebé hadomi Maromak iha fiar molok haree nia iha glória» (n. 2639). Paradoksalmente tenke pratika la’ós de’it bainhira vida hakonu ita ho ksolok, maibé liuliu iha momentu difisil sira, iha momentu nakukun bainhira dalan hahú sa’e foho, dalan difisil, dalanne’ebé husu esforsu, pasajen ne’ebé husu empeñu lori atu haree panorama foun ida, orizonte nakloke liután. Hahí hanesan dada iis oksijéniu moos: puruifika ó, purifika klamar, halo ó haree dook, la hadadur ó iha momentu difisil no nakukun difikuldade sira-nian.

Iha hanorin boot ida iha orasaun ne’ebé ba sékulu ualu la para atu fekit, ne’ebé S. Franicsco kompoin iha nia moris nia rohan: “Knananuk maun loro-matan nian” eh “kriatura sira nian”. “Il Poverello” la kompoin iha momentu ksolok nian, moris-di’ak nian, maibé iha moris susar nia laran. Francisco kuaze matan delek, no sente iha ninia klamar todan solidaun nian ne’ebé nia nunka esperimente molok: mundu la muda husi inísiu ninia pregasaun nian, sei iha nafatin ema ne’ebé husik konflitu sira harahun nian, no liután ida-ne’e nia sente mate nia ain-hakat ne’ebé hakbesik daudaun ba beibeik. Karik ne’e momentu deziluzaun nian, deziluzaun boot liu no persesaun ba frakasu rasik. Maibé Francisco iha momentu tristeza ne’e nian, iha momentu nakukun ne’e nia harohan. Oinsá nia harohan? “Laudato si’, mi Signore…”. Nia harohan hodi hahí. Francisco hahí Maromak ba buat hotu, ba don hotu kriasaun nian, no mós ba mate, ne’ebé ho brani nia hanaran “feton”, “feton mate”. Santu sira-ne’e nia ezemplu sarani sira nian, Jezús nian mós, atu hahí Maromak iha momentu difisl sira, loke mai ita lurón boot liu ba Na’i no sempre purifika ita. Louvór sempre purifika.

Sanu no Santa sira hatudu mai ita katak bele hahí nafatin, iha tempu di’ak no tempu aat, tanba Maromak mak Belun fiél. Ne’e mak fundamentu louvór nnian: Maromak mak belun fiél, no nia domin nunka falla. Nia iah nafatin ita-nia sorin, Nia nafatin hein ita. Ema ida dehan: “Nia mak guarda ne’ebé besik ó no halo ó la’o bá oin ho seguransa”. Iha momentu difisil no nakukun sira, mai ita brani dehan: “Rahun di’ak ba ita, oh Na’i”. Hahí Na’i. Ida-ne’e halo di’ak tebes mai ita.