Quelicai – ADMA mak Assosiasaun ida ne’ebé Don Bosco rasik mak harii iha tinan 1869 iha Torino atu kontinua habelar devosaun ba Maria Auxiliadora. Iha tinan ida ne’e selebra tinan 150 ezistensia ADMA iha família Saleziana. ADMA Timor Leste iha nivel nasional husi komunidade oin-oin SDB no FMA nian hamutuk 433, mai halibur iha Quelicai halo retiru hodi halo preparasaun ba festa Páskua. Retiru ne’e halo iha loron rua nia laran, husi 6-7 Abríl 2019. Iha loron dahuluk Ir. Alexandrina Pinto FMA, mak fo konferensia  kona-ba Papa Francisco nia mensajen iha tempu kuarezma. Hahu ho introdusaun hodi husu ba ADMA sira atu fo importansia ba tempu ne’ebé Maromak mai ita. Kreda tinan-tinan fo mai ita tempu grasa nian ne’e, atu sarani la’o hodi hasouru Tríduo Paskual Kristu  liu husi dalan konversaun nian ida.

Hafoin aprezenta pontu tolu husi mensajem Quaresma nian. Hahu husi testu husi Maromak Nia Lia Fuan «Mundu tomak hein mana-manas tempu wainhira sei hatudu Maromak nia oan sira.» (Rm 8, 19)

1.Mundo nia salvasaun.

Selebrasaun Tríduo Paskual Kristu nia terus, mate no moris hias nian, tinan liturjiku nia tutun, bolu ita nafatin katak ita nia viajem hodi konfigura an ho Cristo ne’e:  Prezente folin liu husi Maromak nia laran sadia.

Se ema moris karik nu’udar Maromak nia oan, soi tiha ona, Espiritu Santu ukun nia (cf. Rm8, 14), halo tuir Maromak nia ukunfuan, halo di’ak mós ba mundu, hodi koopera iha nia  redensaun.

Tan ne’e S. Paulo: Mundo hakarak Maromak oan sira hatudu nia-an, sira ne’e hetan ona grasa husi Misteriu Paskual. Prezente folin liu husi Maromak. Mundu la bele moris iha armonia, tan hetan ameasa husi sala no mate.

2. Sala nia kbiit sobu:

Ita nia komuñaun ho Maromak, ho ita nia maun alin sira, kriatura sira seluk/mundo ne’ebé Maromak bolu ita atu horik ba. La tau matan kriatura sira.

Sala halo ema konsidera nia-an mak nain ba buat hotu, la uza sasan hotu tuir Maromak nia hakarak maibé tuir ema nia hakarak. Halo aat/kroat mós ba kriatura sira. Sala nia konsekuénsia: La’ós de’it hakotu komuñaun ho Maromak, maibé hakotu mós relasaun di’ak ho ema seluk, liu-liu  hahalok kroat hasouru mundo to’o halo Jardim – ba rai fuik maran.

Amu-Papa husu atu prevene hahalok a’at sira ne’e ita tenki fila ba Páskua, horizonte moris hias nian, atu evita hakarak ohin kedas, atu iha tan, la hakmatek ho buat ne’ebé iha ona

3. Hakribit no perdaun nia kbi’it atu kura.

Mundu iha nesesidade maka’as atu Maromak nia oan sira hatudu an, ita ne’e sai ona “Kriasaun foun”. Ema ida iha ona Kristu, nia kriasaun foun ida.

Dalan ba Páskua bolu ita atu hari fali ita nia Ilas, hadia fali ita nia fuan sarani liu husi hakribit sala, konversaun no perdaun. Nune’e de’it ita bele moris iha grasa Misteriu Páskua nian. No wainhira ita moris nu’udar Maromak nia oan sira, ida ne’ebé Maromak soi ona, ita bele fahe grasa salvasaun ne’e ho mundo tomak.

Remata hodi hakbiit liu tan Amu-Papa nia lia fuan sira:

• Kuaresma» konsiste iha tama ba rai fuik mundu nian atu halo nia fila sai jardim “komuniaun ho Maromak nian” ne’ebé molok sala uluk mosu.
• Sei hetan libertasaun husi kondisaun atan nian ba korupsaun, atu to’o ba liberdade Maromak nia oan sira nian
• Ita keta husik tempu di’ak ne’e liu leet de’it.
• Mai ita husik egoismu, hakribi hare de’it ita nia an, no ita fila ba Jesus nia Páskua.
• Maun alin sira nebe iha susar laran, hodi fahe ho sira ita nia di’ak espiritual no ita nia sasan sira.

Ba ADMA Sira Ir.Alexandrina husu sira: Desafiu ida ba imi hotu: Nu’udar família boot ADMA, imi prontu atu halo konversaun radikal  ida, mudansa ida iha ita nia moris: hari’i fali  ita nia komuñaun ho Maromak, solidariedade ho ita nia maun alin sira, no transforma fali rai fuik ne’e ba fali jardim ida?

Hafoin Ir. Alexandrina fó pergunta rua ba ADMA local idak-idak atu halo impenu rua; ida mak oinsa halo karidade ba ema seluk no daruak oinsa hafoun no haburas empenu Assosiasaun iha tinan 150 ADMA nia esistensia. Iha kalan depoisde Eukaristia kontinua ho adorasaun Santissimo no konfensaun.

Iha loron daruak nian tema ne’ebé Padre Rolando koalia mak “ Jezús Eukarístiku mak fukun ne’ebé halibur no fó moris”. Eukaristia Halibur dehan katak; sarani idak-idak presiza halo komuñaun/ halibur hamutuk ho maluk kristaun sira seluk iha loron Domingu no loron boot sira seluk atu selebra Eukaristia hamutuk.

• Han kalan ikus: Jesus kontinua Pascoa Judeu sira nian, ita bele hare iha Jezús; molok ema saran Nia ba mate, Nia han hamutuk ho nia apostulu sira. Nune’e mós iha apostulu sira nia tempu no sarani dahuluk sira nia tempu; maske hasoru terus no sofre to’o sai martiriu maibé sira nafatin halibur hamutuk hodi Silu no Fahe Paun hamutuk. Eukaristia hametin ita nia inkorporasaun (hatama iha) iha Kristu nebe mosu iha batismu. Eukaristia harii Kreda. No ita nebe simu Kristu iha komuniaun ten ke harii mós Kreda ne’e nia unidade.
• Eukaristia Fó moris ida ne’e mak santu/a barak iha família Saleziana nia eksperiénsia ho Eukaristia. Eukaristia la’ós de’it atu fó moris ba ita nia klamar maibé mós ba ita nia isin. Beata Alexandrina da Costa, nia lahan no la hemu buat ida maibé komunga de’it Jezús nia Futar Isin durante tinan 13 nia laran. Nune’e Eukaristia importante ba ita nu’udar sarani no nu’udar ADMA.

Padre mós aprezenta problema sira kona ba Komuñaun

• Sarani NaPas…simu komuñaun la hodi moris nudar sarani…falta katekese…entrega ba Jesus
• Komunga nafatin maibé la moris nudar sarani…SP Francisco hanaran sira “Inimigos da Cruz”, pinta an sarani maibé jentiu iha laran…korupsaun, politiku balun iha Timor…Hare Missa nudar serimonia, la’ós hanesan kultu ba Maromak…partisipasaun laran nian no  desposisaun la los
• Konfesa molok komunga bainhira iha sala mortal…ba amlulik “si difficile est”, halo Missa maski iha sala mortal, ba povu nia di’ak. Ato kontrisaun perfeitu.
• Moris la regular:
• Selingku: konfesa lai, maibé hakribi tebes (Padre, aumenta penitensia reza tersu ida tan…ha’u sei halo dala ida tan.)
• Gay: konfesa lai
• Sala foer no sala mortal seluk: konfesa lai; laos de’it sala foer, maibé mós naok, le selu trabalhador, simu projektu no halo kualidade la iha; simu osan maibé la serbisu; lanu, tuku malu, estraga ema nia naran di’ak.

Hafoin fo tempu perguntas, tan pergunta barak demais nune’e la kontinua ho konferensia seluk no taka ho Misa.

Deposi de Misa molok hala’o konfraternizasaun Secretario Jeral ADMA TL nian, fo sai programa sira e’ebe prepara no hala’o atu selebra tinan 150 fundansaun  ADMA nian.

Hafoin prezidente ADMA Timor-Leste, Sra. Maria Fatima Belo ho Pe Delegado Nasional halo abertura ba selebrasaun tinan 150 fundasaun ADM nia ne’ebé sei  selebra iha dia 14/15 iha  Baucau tinan ida ne’e. Remata ida-idak fila ba sira nia fatin.

(Alice Gama)