Festa ne’e Papa Sérgio I (sékulu VII) mak introdús iha Osidente tuir tradisaun Orientál. Natividade Virjen nian liga metin ho Mesias ninia vinda, nu’udar promesa, preparasaun no frutu salvasaun nian. Nu’udar rai-hun motin molok Loron justisa nian, Maria nia moris pré-anunsia ba mundu tomakksolok Makso’in nian.

Nune’e, iha 8 Setembru, kreda sira Oriente no Osidente nian selebra Na’i-Feto, Na’i nia inan nia moris. Fonte dahuluk ne’ebé haktuir eventu ida-ne’e mak Protevánjeliu Tiago nian iha-ne’ebé dehan katak Maria moris iha Jerusalém iha Joaquim no Ana nia uma. Iha sékulu IV hari’i bazílika Santa Ana nian no dedikasaun loron ne’e nian mak 8 Setembru, no selebra tiha nu’udar loron natividade Maromak nia Inan nian. Festa ne’e habelar ba Costantinopla no Papa Sérgio I, husi Síria, introdús iha Osidente.

Sá loos signifikadu teolójiku festa ne’e nian?

Husi eternidade, Aman Maromak serbisu ba preparasaun Santa tomak nian, Ida-ne’ebé sei sai nia Oan nia inan, templu Espíritu Santu nian. Jezús nia jeneolojia ne’ebé Mateus nia Evanejllu propoin nia tutun mak espresaun «José, Maria nia kaben, ne’ebé husi nia Jezús hanaran Kristu moris mai». Nune’e, ho Maria, to’o duni David definitivu nia oras, instaurasaun Maromak nia reinu nian. Ho ninia moris mós konkretiza knotak ne’ebé umanidade oferese ba Maromak atu realiza Liafuan nia enkarnasaun iha ema sira nia istória. Labarik feto menina mak ilas umanidade foun nian mós, ida-ne’ebé Oan-Mane sei hasai fuan fatuk nian atu haraik fuan isin nian ne’ebé simu ho dosilidade Maromak nia ukun-fuan sira.

Festa ida ne’ebé fó hanoin kona-ba Jezús nia Natál

Hodi fó onra ba Maromak nia Inan nia natividade ita to’o ba signifikadu loloos no finalidade eventu ne’e nian, katak, Liafuan nia enkarnasaun. Defaktu, Mari amoris, nia inan fó susu no nia sai boot atu sai Liurai tempu tomak nia Inan, Maromak nia Inan. Nune’e mak, ba Maria de’it (aleinde S. João Batista no konserteza Kristu)  la halo festa de’it ba minia “moris ba lalehan”, hanesan akontese ba santu sira seluk, maibé mós ninia moris iha mundu ne’e. Loloos, buat ne’ebé maravillozu naximentu ne’e nian la’ós iha istória sira haktuir husi apókrifu sira, maibé iha Maromak ninia pasu signifikativu ba oin atu ninia planu eternu domin nian bele implementa.

«Maria, templu ba Liafuan ne’ebé hola isin»

Tanba ne’e mak festa ohin nian Padre sira Kreda nian barak mak selebra ho hahí boboot, bazeia ba sira-nia koñesimentu Bíblia nian no sira-nia sensibilidade ba poezia. Ita lee espresaun ruma tuir Sermaun kona-ba Maria nia natividade husi S. Pier Damiani: “Maromak kbiit-na’in, molok ema monu, nia haree ona ema nia monu no deside, molok tempu hahú, ema nia redensaun. Nia deside atu enkarna iha Maria”. “Ohin mak loron iha-ne’ebé Maromak hahú tau ih aprátika ninia planu eternu, basá nesesáriu atu hari’i uma, molok Liurai tun atu horik bá. Uma furak, basá, se Sabedouria hari’i uma ida ho koluna furak hitu, Maria nia palásiu hari’i iha Espíritu Santu nia don hitu. Salomão selebra ho modu solene liu inaugurasaun templu fatuk nian. Oinsá mak ita sei selebra Maria nia naximentu, Liafuan ne’ebé hola isin nia templu? Iha loron sira ne’ebá Maromak nia glória tun iha templu Jerusalém nian ho forma kalohan nian, ne’ebé halo nia sai nakukun. Na’i ne’ebé halo nabilan loron iha lalehan sira, ba ninia horik-fatin iha ita leet hili nakukun (1 Re 8,10-12), Salomão hateten iha ninia orasaun ba Maromak. Templu foun ne’e Maromak rasik mak sei hakonu, Nia ne’ebé mai nu’udar povu sira nia roman. “Ba jentiu sira-nia nakukun nian no ba judeu sira nia fiar ne’ebé kuran, reprezenta husi Salomão nia templu, akontese loron nabilan Maria nia templu nian. Nune’e, loos tebes atu hananu iha loron ne’e no Nia ne’ebé moris iha loron ne’e”.