S. José karpinteiru

S. José karpinteiru

Saun José karpinteiru

(Papa Francisco nia katekeze – 12 Janeiru 2022)

Evanjelista Mateus no Marcos, define José nu’udar “karpinteiru” ka “marseneiru”. Ita rona molok katak povu Nazaré nian, bainhira rona Jezús ko’alia, husu: «Nia la’ós karpinteiru nia oan?» (13, 55; kf. Mc 6, 3). Jezús pratika nia aman nia ofísu.

Liafuan gregu tekton, uza atu hatudu José nia serbisu, tradús ho maneira oioin. Padre latinu sira tradús nu’udar “karpinteiru”. Maibé ita keta haluha katak Palestina iha Jezús nia tempu, ai-kabelak uza la’ós de’it atu halo xarua [ai fila-rai nian] no mobiliáriu oioin, maibé mós atu harii uma, ne’ebé iha armasaun ai-kabelak nian no kakuluk iha terrasu sira halo ho travesaun sira ne’ebé liga malu ho ai-sanak no rai.

Ne’e duni, “karpinteiru” ka “marseneiru” mak kualifikasaun jenérika ida, hodi hatudu badae-ai sira no traballadór sira ne’ebé hala’o atividade sira liga ho konstrusaun. Ofísiu ida todan duni, basá tenke serbisu ho ai-kabelak, fatuk no besi. Husi pontudevista ekonómiku, la garante manán boot, hanesan bele haree husi faktu katak Maria no José, bainhira aprezenta Jezús iha Templu, oferese de’it manu lakateu ka manu manu-falur pár ida (kf. Lc 2, 24), tuir Lei haruka ba ema kiak sira (kf. Lv 12, 8).

Nune’e, Jezús adolexente aprende profisaun ida-ne’e ho nia aman. Ne’e duni, bainhira adultu, Jezús hahú haklaken, ninia konsidadaun sira, hakfodak husu: «Nia matenek no ninia kbiit atu halo milagre mai husi ne’ebé?» (Mt 13, 54), no sira moe ho Nia (kf. v. 57), basá nia karpinteiru nia oan, maibé ko’alia hanesan doutór Lei nian, no sira sente eskándalu ho ida-ne’e.

Dadu biográfiku kona-ba José no Jezús halo ha’u hanoin ba traballadór sira hotu iha mundu, liuliu ba sira-ne’ebé serbisu maka’as iha mineira sira no iha fábrika ruma; ba sira ne’ebé ema esplora liuhusi serbisu ne’ebé la deklara; ba vítima sira serbisu nian – ita haree katak iha Itália iha barak iha tempu ikus sira ne’e –  iha labarik sira ne’ebé forsadu atu serbisu no iha sira ne’ebé ke’e lixu-fatin sira atu buka buat ruma util atu troka… Husik ha’u repete buat ne’ebé ha’u dehan ona: traballadór ne’ebé subar, traballadór sira ne’ebé halo serbisu todan iha mineira sira no iha fábrika ruma: ita hanoin ba sira. Sira ne’ebé ema esplora ho serbisu klandestinu, sira ne’ebé halo kontrabandu saláriu nian, sub-subar, lahó reforma, lahó buat ida. No se ó la serbisu, ó la iha seguransa ida. Ohin loron iha serbisu barak ne’ebé la deklara. Ita hanoin ba vítiima sira serbisu nian, asidente sira serbisu nian, iha labarik sira ne’ebé forsadu atu serbisu: ne’e terrivel. Labarik sira iha idade halimar nian tenke halimar, maibé sira forsadu atu serbisu hanesan ema adultu sira. Ita hanoin ba labarik kiak sira ne’ebé ke’e lixu-fatin sira atu buka buat ruma atu troka ho buat ruma. Sira ne’e hotu mak ita-nia maun no biin-alin sira, ne’ebé manán moris ho maneira ida-ne’e, ho serbisu ne’ebé la rekoñese sira-nia dignidade! Ita hanoin kona-ba ne’e. No ida-ne’e akontese ohin, iha mundu, akontese ohin! Maibé ita mós hanoin ba dezempregadu sira: ema na’in hira mak ba dere fábrika  sira, empreza sira nia odamatan: “Iha buat ruma atu halo?”  – “Lae, la iha, la iha…”. Falta serbisu! No ha’u hanoin mós ba ema sira ne’ebé sira-nia dignidade kanek tanba la konsege hetan serbisu ida. Sira fila ba uma: “Ó hetan buat ruma?” – “Lae’ la hetan buat ida… Ha’u liu husi Caritas no lori paun”. Buat ne’ebé fó dignidade la’ós lori paun ba uma. Ó bele simu iha Caritas: lae, ne’e la fó dignidade. Buat ne’ebé fó dignidade mak manán paun, no se ita la fó ba ita-nia povu, ba ita-nia mane no feto sira, kapasidade atu manán paun, ida-ne’e injustisa sosiál ida iha fatin ne’e, iha nasaun ne’e, iha kontinente ne’e. Governante sira tenke fó ba ema hotu posibilidade atu manán paun, basá manán ida-ne’e fó dignidade ba sira. Serbisu mak unsaun ida dignidade nian, katak importante. Foin-sa’e barak, aman no inan sira moris drama la iha serbisu ida ne’ebé halo sira bele moris hakmatek, sira moris ba loron ida-idak. No dalabarak buka serbisu sai dramátika liu to’o halo sira lakon esperansa no hakaran atu moris. Iha tempu sira pandemia nian ida-ne’e, ema barak lakon serbisu – ita hatene ida-ne’e – no balun naha-  todan hanehan sira, to’o halo sira oho-an. Ohin ha’u hakarak hanoin sira ida-idak no sira-nia família. Ita halo momentu ida silénsiu nian atu hanoin mane no feto dezesperadu sira tanba la konsege hetan serbisu.

Ema ladún tau iha neon katak serbisu mak komponente esensiál vida umana nian, no mós dalan ida santifikasaun nian. Serbisu la’ós de’it meiu ida atu manán moris: nia mós fatin ida atu ita espresa an, sente util no aprende lisaun boot realidade nian, ne’ebé ajuda vida espirituál la sai espiritualizmu. Maibé, infelizmente, serbisu sai prizioineiru injustisa sosiál nian, no envezde sai meiu umanizasaun nian, sai periferia ezistensiál. Dalabarak ha’u husu: ho espíritu sá loos mak ita halo ita-nia serbisu loroloron? Oinsá ita enfrenta kolen? Ita haree ita-nia atividade liga de’it ba ita-nia destinu ka mós ba ema seluk nia destinu? Defaktu, serbisu mak modu ida espresa ita-na personalidade, ne’ebé tuir natureza, mak faktu relasionál ida. Serbisu mak modu ida mós atu esprime ita-nia kriatividade: ema ida-idak hala’o ninia serbisu tuir nia maneira, ho ninia estilu rasik; serbisu hanesan maibé ho estilu lahanesan.

Di’ak atu hanoin katak Jezús rasik serbisu no aprende arte ida-ne’e ho S. José. Ohin ita tenke husu ba an rasik saida mak ita bele halo atu rekupera valór serbisu nian; no kontribuisaun sá loos, nu’udar Kreda, ita bele oferese atu bele kasu serbisu husi lójika lukru nian de’it no bele esperimenta nu’udar direitu no devér fundamentál ema nian, ne’ebé esprime no haboot ninia dignidade.

Maun no biin-alin doben sira, ba buat sira-ne’e hotu, ohin hau hakarak harohan ho imi orasaun ne’ebé S. Paulo VI hasae ba S. José iha 1 Maiu 1969:

Oh S. José,
Padroeiru Kreda nian
ita ne’ebé horik iha Liafuan halo An ba  ema nia sorin
loroloron serbisu atu manán paun
hodi foti husi Nia kbiit atu moris no luta;
ita ne’ebé esperimenta ansiedada loron aban nian,
moruk pobreza nian, prekariedade serbisu nian:
ita ne’ebé, ohin leno ho ezemplu ita-nia figura nian,
haraik-an iha ema sira oin
maibé boot liu iha Maromak oin,
proteje traballadór sira iha sira nia moris todan loroloron nian,
defende sira husi dezánimu
husi revolta negadora,
nune’e mós husi tentasaun sira edonizmu nian;
no prezerva dame iha mundu,
dame ne’ebé mesak de’it bele garante povu sira nia dezenvolvimentu. Amén.