Maun no biin-alin doben sira,

Tempu renovasaun ba Kreda, ba komunidade sira no ba sarani ida-idak, Kuarezma mak liuliu «tempu favorável»grasa nian ida (kf. 2 Cor 6, 2). Maromak la husu buat ida mai ita, ne’ebé molok ne’e Nia la haraik mai ita: «Ita hadomi, basá Nia mak hadomi uluk» (1 Jo 4, 19). Nia la hateke mai ita ho indiferensa; kontráriu ba ne’e, nia preokupa ho ita ida-idak, hatene ita ho ita-nia naran, tau matan mai ita no bá buka ita, bainhira ita husik Nia. Nia iha interese mai ita ida-idak; ninia domin impede Nia atu sai indiferene hasoru buat ne’ebé akontese mai ita. Ho ita fali akontese oinseluk! Bainhira ita di’ak no moris iha komodidade, ita konserteza haluha ema seluk (ida-ne’e, Aman Maromak nunka halo!), ita la iha interese ba sira-nia problema sira, laran-susar sira no injustisa ne’ebé sira sofre; nune’e, ita-nia fuan monu ba indiferensa: hodi moris relativamente di’ak no konfortável, ha’u haluha ema sira ne’ebé la moris di’ak! Ohin, atitude egoísta indiferensa nian atinje dimensaun mundiál to’o ita bele ko’alia kona-ba globalizasaun indiferensa nian. Ne’e mak situasaun ladi’ak ne’ebé ita iha obrigasaun atu enfrenta.
Bainhira Maromak nia povu konverte an ba Nia domin, nia hetan resposta ba kestaun sira ne’ebé istória kontinuamente tau mai ita. No dezafiu ida urjente liu husi dezafiu sira seluk, ne’ebé ha’u hakarak demora iha Lia-menon ne’e mak ida globalizasaun indiferensa nian.
Haree ba katak indiferensa ba maluk sira no ba Maromak mak tentasaun reál ida mai ita sarani sira mós, ita iha nesesidade atu rona, iha Kuarezma ida-idak, profeta sira nia hakilar ne’ebé foti lian atu fanun ita.
Mundu ne’e la indiferente ba Maromak, maibé hadomi nia to’o pontu entrega nia Oan-Mane ba ema tomak nia salvasaun. Iha enkarnasaun, iha nia moris iha rai, iha Maromak nia Oan-Mane nia mate no moris-hi’as, odamatan entre Maromak no ema, entre Lalehan no rai, loke ho modu definitivu. No Kreda hanesan liman ida ne’ebé mantein nakloke odamatan ida-ne’e, liuhusi proklamasaun Liafuan nian,selebrasaun Sakramentu sira-nian, sasin fiar nian ne’ebé halo sai efikás liuhusi domin (kf. Gl 5, 6). Mundu fali, iha tendénsia atu taka an iha an rasik no atu taka odamatan refere ne’ebé husi nia Maromak tama iha mundu no mundu tama iha Nia. Ho situasaun ne’e, Kreda nu’udar liman, nunka bele hakfodak, se mundu hewai nia, hanehan no hakanek nia.
Tanba ne’e, Maromak nia povu iha nesesidade renovasaun nian, atu la monu iha indiferensa nune’e mós la taka an iha nia an rasik. Atu to’o ba renovasaun ne’e, ha’u hakarak propoin testu tolu ba imi-nia meditasaun.

1. «Membru ida terus karik, ho nia terus membru hotu» (1 Cor 12, 26): Kreda.

Ho ninia hanorin no liuliu ho nia sasin, Kreda oferese mai ita Maromak nia domin, ne’ebé sobu dadur mate nian iha ita-nia an rasik, katak indiferensa. Maibé, ita bele fó sasin de’it buat ne’ebé molok ne’e ita koko tiha ona. Sarani mak ema ne’ebé husik Maromak hafutar nia ho Ninia laran-di’ak no laran-sadia, hafutar nia ho Kristu atu sai, hanesan Nia, Maromak no ema sira nia atan. Liturjia Loron Kinta Santa nian fó hanoin kona-ba ne’e mai ita ho ritu fase-ain nian. Pedro lakohi atu Jezús fase nia ain sira, maibé ikusmai nia komprende katak Jezús la iha intensaun de’it atu fó ezemplu kona-ba oinsá ita tenke fase ain ba malu; servisu ne’e, ema ne’ebé husik atu Kristu fase uluk nia ain de’it mak bele halo. Ema ida-ne’e de’it mak «iha parte ho Nia» (kf. Jo 13, 8), nune’e bele serví ema.
Kuarezma mak tempu di’ak atu ita husik Kristu serví ita no, nune’e, nakfilak ita-nia an hanesan Nia. Buat ne’e bele akontese bainhira ita rona Maromak nia Liafuan no simu sakramentu sira, katak Eukaristia. Iha Eukaristia, ita nakfilak an ba Nia ne’ebé ita simu: Kristu nia isin. Iha isin ne’e, la iha fatin ba indiferensa ne’ebé, dalabarak, parese sai na’in ba ita-nia fuan sira; basá, ema ne’ebé Kristu nian, pertense ba isin ida mesak no, iha Nia, ema ida la hateke ba ema seluk ho indiferensa. «Nune’e, membru ida terus karik, membru hotu terus ho nia; membru ida simu onra karik, membru hotu partisipa iha nia ksolok» (1 Cor 12, 26).
Kreda mak communio sanctorum, la’ós de’it tanba, iha nia, Santu sira hola parte maibé mós tanba komuñaun buat hotu ne’ebé santu: Maromak nia domin, ne’ebé hatudu an iha Kristu, no nia don sira hotu; no, entre sira-ne’e, tenke inklui mós resposta husi ema barak ne’ebé husik domin ne’e hakohak sira. Iha komuñaun Santu sira nian no iha partisipasaun iha buat santu sira, buat ne’ebé ema ida-idak soi, la rai de’it ba nia an rasik , maibé buat hotu ba ema hotu. No, tanba ita liga malu ho Maromak, ita bele halo buat ruma ba ema sira ne’ebé dook, ba ema sira ne’ebé ho ita-nia kbiit rasik ita labele to’o bá: ita harohan ho sira no ba sira ba Maromak,atu ita hotu loke an ba Nia obra salvasaun nian.

2. «Ó-nia alin iha-ne’ebé?» (Gn 4, 9): Parókia no komunidade sira

Buat hotu ne’ebé dehan kona-ba Kreda universál presiza tradús iha parókia no komunidade sira nia moris. Iha realidade ekleziál sira-ne’e, ita bele koko katak ita halo parte ba isin ida mesak? Isin ida iha-ne’ebé, tempu hanesan, simu no fahe buat ne’ebé Maromak hakarak haraik mai ita? Isin ida iha-ne’ebé koñese no tau matan ba nia membru sira ne’ebé kbiit-laek, kiak no ki’ik liu? Eh ita subar an iha domin universál ida prontu atu halo kompromisu iha fatin dook iha mundu, maibé haluha Lázaro ne’ebé tuur hela iha ita-nia odamatan ne’ebé taka nia oin (kf. Lc 16, 19-31)?
Atu simu no halo hafuan nakonu buat ne’ebé Maromak haraik mai ita, ita tenke hakat liu fronteira sira Kreda hatudu sai iha diresaun rua.
Uluknanai, sai ida de’it ho Kreda Lalehan nian iha orasaun. Bainhira Kreda rai nian harohan, mosu komuñaun resíproka servisu no soin nian entre sira ne’ebé to’o ba Maromak nia prezensa. Hamutuk ho Santu sira, ne’ebé hetan sira nia totalidade iha Maromak, ita halo parte iha komuñaun ida iha-ne’ebé domin manán indiferensa. Kreda Lalehan nian la’ós triunfante, tanba husik ona ba kotuk susar sira mundu nian no goza mesa-mesak ksolok rohan-laek; maibé, Santu sira bele kontempla no haksolok tanba sira manán ona ho modu definitivu indiferensa, fuan toos no ódiu, hodi Jezús nia mate no moris-hi’as nia kbiit. No, enkuantu vitória domin nian ida-ne’e la hakonu mundu tomak, Santu sira la’o ho ita, ne’ebé sei la’o rai. Ho konviksaun katak ksolok Lalehan nian liuhusi domin ne’ebé hedi iha krús seidauk kompletu bainhira iha rai ne’e sei iha ema ida de’it ne’ebé terus no halerik, Santa Teresa de Lisieux, doutora Kreda nian hakerek: «Ha’u hein maka’as katak ha’u sei la inativa iha Lalehan; ha’u-nia hakaran mak kontinua serbisu ba Kreda no ba klamar sira» (Carta 254, de 14 de Julho de 1897).
Ita mós partisipa iha Santu sira nia méritu no ksolok no sira hola parte iha ita-nia luta no ita-nia hakaran dame no rekonsiliasaun nian. Mai ita, sira-nia ksolok ba Kristu moris-hi’as nia vitória mak kbiit nia hun atu manán forma wain indiferensa nian no fuan toos nian.
Iha fatin daruak, komunidade sarani ida-idak simu bolun atu hakat liu odamatan ne’ebé tau ita iha relasaun ho sosiedade hadulas ita, ho kiak sira no ho ema fiar-laek sira. Kreda mak, tuir nia natureza, Kreda misionária, la taka an iha an rasik, maibé Maromak haruka nia ba ema tomak.
Misaun ne’e mak sasin iha pasiénsia kona-ba Ida-ne’ebé hakarak lori ba Aman realidade no ema tomak. Misaun mak buat ne’ebé domin labele hamnook. Kreda tuir Jezús Jezús Kristu iha lurón ne’ebé lori nia ba ema ida-idak to’o iha mundu nia rohan (kf. Apóstt 1, 8). Nune’e ita bele haree, iha ita-nia maluk, maun- alin, biin-alin, ida ne’ebé Kristu mate no moris hi’as bá. Buat hotu ne’ebé ita simu, ita simu mós ba sira. No, viseversa, buat hotu ne’ebé maluk sira ne’e soi mak don ida ba Kreda no ba umanidade tomak.
Maun no biin-alin sira, oinsá ha’u hakarak atu fatin sira iha-ne’ebé Kreda hatudu an, ho modu partikulár ita-nia parókia no komunidade sira, sai illa ida laran-sadia nian iha tasi indiferensa nia klaran!

3. «Hametin imi-nia fuan sira» (Tg 5, 8): Sarani ida-idak

Nu’udar indivíduu ita mós iha tentasaun indiferensa nian. Ita nakonu ho notísia no imajen impresionante sira ne’ebé relata mai ita sofrimentu umanu, hodi sente iha tempu hanesan ita-nia kbiit-laek atu intervein. Saida mak tenke halo atu keta husik espirál terrór no kbiit-laek ne’e tolan ita?
Uluknanai, ita bele harohan iha komuñaun ho Kreda rai nian no Lalehan nian. Ita labele ignora forsa husi ema wain nia orasaun! Inisiativa Oras 24 ba Na’i, ne’ebé ha’u hein selebra iha Kreda tomak – iha nivel diosezanu mós – iha loron 13 no 14 Marsu nian, hakarak sai espresaun kona-ba nesesidade orasaun nian ida-ne’e.
Iha fatin daruak, ita bele lori tulun, ho jestu sira karidade nian, ba ema ne’ebé hela besik ita nune’e mós ba ema ne’ebé hela dook, liuhusi organizmu karitativu sura-laek Kreda nian. Kuarezma mak tempu di’ak atu hatudu interese ne’e ba ema seluk, liuhusi sinál ida – maski ki’ik, maibé konkretu – ita-nia partisipasaun nian iha umanidade komún ne’ebé ita hotu iha.
No, iha fatin datoluk, maluk nia sofrimentu konstitui apelu ba konversaun, basá maluk nia nesesidade fó hanoin mai ha’u, frajilidade ha’u-nia moris nian, ha’u-nia dependénsia ba Maromak no maluk sira.Ita husu karik ho haraik an Maromak nia grasa no simu ita-nia limite sira ita-nia posibilidade nian, entaun ita sei konfia iha posibilidade rohan-laek ne’ebé Maromak nia domin rai hela. No ita bele reziste tentasaun diabu nian ne’ebé lori ita atu fiar katak ita mesa-mesak bele salva an rasik no salva mundu.
Atu manán indiferensa no ita-nia pretensaun kbiit-wain nian, ha’u hakarak husu atu moris tempu Kuarezma ne’e nu’udar dalan formasaun fuan nian, ne’ebé Bento XVI (Carta enc. Deus caritas est, 31) konvida ita atu halo. Soi fuan ne’ebé hatene sadia la signifika soi fuan ne’ebé fraku. Ema ne’ebé hakarak sai laran-sadia presiza fuan forte, firme, taka ba babeur-na’in maibé nakloke ba Maromak; fuan ida ne’ebé husik Espíritu hakonu nia no lori nia tuir dalan sira ne’ebé lori ba maluk sira mane no feto; atu habadak, fuan kiak ida, katak, fuan ne’ebé hatene ninia limitasaun sira no gasta nia moris ba ema seluk.
Tan ne’e, maun no biin-alin sira, iha Kuarezma ida-ne’e ho imi ha’u hakarak harohan ba Kristu: «Fac cor nostrum secundum cor tuum – Halo ami-nia fuan hanesan ita-nian» (Husi Ladaiña ba Jezús nia Futar Fuan Santu). Nune’e ita sei soi fuan ida forte no iha laran-sadia, vijilante no iha laran-luak, ne’ebé la husik atu taka iha nia an rasik eh monu iha konfuzaun globalizasaun indiferensa nian.
Ho hakaran sira-ne’e, ha’u asegura ha’u-nia orasaun ba sarani ida-idak no komunidade ekleziál ida-idak atu sira la’o tuir, ho fuan wain, itineráriu Kuarezma nian, enkuantu, husi ha’u-nia parte, ha’u husu atu imi haroman mai ha’u. Na’i haraik bensan ba imi no Na’i-Feto bali imi!

Vaticano, Festa S. Francisco de Assis nian, 4 Outubru 2014.

Francisco